H δημοσιογράφος, σκηνοθέτης, παραγωγός, ψυχή και εμπνεύστρια του Φεστιβάλ KinderDocs Δήμητρα Κουζή μιλά για την αλλαγή καριέρας, τη δύναμη του να κυνηγάς τα όνειρα σου και πως τα νέα παιδιά μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο.
Ξεκίνησε την καριέρα της σαν δημοσιογράφος δουλεύοντας στην τηλεόραση τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Σύντομα την αγάπη της για τις λέξεις συμπλήρωσε το πάθος της για την εικόνα σκηνοθετώντας δύο εξαιρετικά ντοκιμαντέρ στα οποία πρωταγωνιστούν παιδιά. Τις βραβευμένες Καλημέρα κ. Φώτη και την δεύτερη εκδοχή του Passage to Europe. Η πρώτη απέσπασε το βραβείο Docs in Progress και το Youth Αward στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ενώ η δεύτερη το βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ στο San Francisco Greek Film Festival. Τα παιδιά βρίσκονται συνεχώς στο επίκεντρο της δουλειάς της Δήμητρας Κουζή είτε πρόκειται για τις ταινίες της, είτε για το φεστιβάλ KinderDocs που φέτος διοργανώνει για έκτη συνεχή χρονιά, είτε για το εργαστήριο KinderDocs Animated που οργανώνει σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού. Ομιλήτρια, εκπαιδεύτρια, μέλος κινηματογραφικών κριτικών επιτροπών αλλά πάνω από όλα δημιουργός, η Δήμητρα Κουζή μίλησε για την επαγγελματική της πορεία, γιατί η αλλαγή καριέρας δεν πρέπει να μας τρομάζει αλλά και την απόλαυση και την χαρά του να επικοινωνείς με παιδιά.
Τι σε έκανε να δημιουργήσεις το KinderDocs;
Τα παιδιά είναι το μέλλον. Η επαφή με τα παιδιά μάς φέρνει σε διαρκή επαφή με το δικό μας δημιουργικό εσωτερικό παιδί. Πριν από 7 χρόνια, δουλεύοντας χρόνια στην Ευρώπη ως δημοσιογράφος και ντοκιμαντερίστρια, συνειδητοποίησα ότι δεν υπάρχει φεστιβάλ ντοκιμαντέρ για παιδιά και νέους στην Ελλάδα. Επίσης, δεν υπήρχε τίποτε που να λειτουργεί ως γέφυρα με τους «μεγάλους». Υπήρχαν μόνο δράσεις όπως οι Μέρες Ντοκιμαντέρ που κάναμε με τους Μedia del’ arte ήδη το 2007. Δεν υπήρχε όμως ένα φεστιβάλ που να δημιουργεί έναν χώρο αλληλεπίδρασης, επαφής, γνωριμίας και συνύπαρξης με τα παιδιά με αφορμή το δημιουργικό ντοκιμαντέρ. Και δεν υπήρχε και συνθήκη για να δει κάποιος συστηματικά αυτές τις υπέροχες βραβευμένες ταινίες, σαν εκείνες που παλιότερα επέλεγα για το πρόγραμμα της ΕΡΤ ψηφιακής. Πόσο μάλλον το πλαίσιο για να τις βλέπουν και στο σχολείο μαζί με εκπαιδευτικά προγράμματα! Η αλληλεπίδραση με ένα κοινό δυναμικό και «δύσκολο» όπως οι νέοι, για τους οποίους δεν υπάρχει πραγματικά καλό περιεχόμενο, ήταν επιπλέον μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόκληση. Ταυτόχρονα, το νεανικό κοινό είναι το μόνο που αφήνει περιθώριο να αλλάξουν νοοτροπίες και ο κόσμος μας.
Ήταν μια επαναστατική και καλλιτεχνική απόφαση για την οποία με εμπιστεύτηκε το Μουσείο Μπενάκη και με βοήθησαν και με βοηθάνε δύο από τα σημαντικότερα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ στον κόσμο (IDFA στο Άμστερνταμ και doxs! για παιδιά και νέους στη Γερμανία). Mετά από εξίμισι χρόνια δουλειάς με μια καλή ομάδα, καρποφορεί και μεγαλώνει. Μέχρι σήμερα, πάνω από 40.000 παιδιά, νέοι και ενήλικοι έχουν δει τις ταινίες του KinderDocs και έχουν παρακολουθήσει τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τις δράσεις μας.
Πώς επιλέγεις το θέμα για κάθε KinderDocs και γιατί φέτος πρωταγωνιστούν τα κορίτσια;
Το θέμα πάντα αντανακλά ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Άλλωστε, για αυτό οι ταινίες που επιλέγουμε είναι δημιουργικά ντοκιμαντέρ. Νομίζω ότι είναι μια κατάλληλη στιγμή για να εστιάσουμε τους προβολείς στα κορίτσια και να γνωρίσουμε τον κόσμο τους, τη ματιά, τις αγωνίες, τα όνειρά τους, τους φόβους αλλά και τη φρεσκάδα τους. Φυσικά είναι και μια πρόσκληση προς τα αγόρια, γιατί και εκείνα πρέπει να αλλάξουν τον κόσμο ώστε να είναι ισότιμος για όλους. Γιατί ένα κορίτσι 10 χρονών να θεωρεί αδύνατο να γίνει πρωθυπουργός, μόνο και μόνο επειδή είναι κορίτσι, όπως μου είπε η δεκάχρονη Εύα σε μια συνέντευξη;
Έχεις δουλέψει ως δημοσιογράφος σε περιοδικά αλλά και στην τηλεόραση, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Πως αποφάσισες να περάσεις στην παραγωγή και τη σκηνοθεσία;
Όλα με βοήθησαν και με βοηθάνε ως εμπειρία και εργαλεία. Αλλά ήθελα να δουλέψω πιο πολύ σε βάθος, να συσχετιστώ για μεγάλο διάστημα και να πάψω να ζω και να εργάζομαι με την εφήμερη αντιμετώπιση των ειδήσεων. Χρειαζόμουν περισσότερα εκφραστικά μέσα, την ελευθερία να είμαι υποκειμενική, να φτιάξω ιστορίες, να δείξω αυτά που έβλεπα και βλέπω. Μετά το πρώτο «πέρασμα», είμαι σίγουρη ότι θα ακολουθήσουν και άλλα.
Η αλλαγή καριέρας απασχολεί πολλές γυναίκες και συχνά διστάζουν να κάνουν το βήμα. Τι θα τους έλεγες;
Ονειρέψου το, αποφάσισέ το, σχεδίασέ το και κάνε το. Ξεκίνα τώρα, με έξι πράγματα που θα κάνεις ήδη σήμερα για να πλησιάσεις στον στόχο σου. Φτιάξε δίπλα σου ένα υποστηρικτικό δίκτυο, βρες κάποιους αρχικούς συνεργάτες και μη ρωτάς ανθρώπους που δεν έχουν κάνει το ίδιο, ή κάτι αντίστοιχο, να σου πουν τη γνώμη τους και να απαντήσουν εκείνοι για σένα στην ερώτηση «να το τολμήσω ή όχι». Ήθελα πολύ να δουλέψω με νέους ανθρώπους που φοβούνται να κάνουν ό,τι πραγματικά ονειρεύονται, και με έναν τρόπο μέσω του KinderDocs το κάνω.
Τι σημαίνει για σένα η βράβευση του ντοκιμαντέρ σου Passage to Europe;
Χρηματοδότηση για να κλείσω την παραγωγή, κουράγιο και ευκαιρίες για να συνεχίσω. Τίποτα βέβαια δεν γίνεται χωρίς πλαίσιο και συνεργάτες. Μαζί με αυτό, το βασικότερο ήταν ότι έκανα μια δουλειά δική μου, προσωπική (σε άλλο επίπεδο από τα ντοκιμαντέρ ή τις εκπομπές που είχα κάνει στο παρελθόν ή για την τηλεόραση). Αυτό, ναι, με απογείωσε. Έβαλε όλη μου τη δουλειά σε άλλη διάσταση.
Τα παιδιά βρίσκονται στο κέντρο των ντοκιμαντέρ σου αλλά και όλων όσα κάνεις. Πως προέκυψε αυτό;
Θα έλεγα ότι το ντοκιμαντέρ είναι στο επίκεντρο όλων όσα κάνω. Τα παιδιά προέκυψαν όταν γνώρισα τον δάσκαλο Φώτη Ψυχάρη μέσω του KinderDocs και έκανα τη σκηνοθεσία και παραγωγή της ταινίας Καλημέρα κύριε Φώτη και στη συνέχεια τη δεύτερη εκδοχή του, με τίτλο Passage to Europe (48ʹ, 2021). Αγαπώ τα ντοκιμαντέρ γιατί σου δίνουν όλα τα εργαλεία του σινεμά για να εκφραστείς. Ειδικά όταν μιλάμε για δημιουργικά ντοκιμαντέρ, λένε πάντα μια ιστορία, έχουν πρωταγωνιστές, σενάριο, μουσική, ακόμα και animation ή ό,τι άλλο χρειαστεί για να διευκολυνθεί η αφήγηση. Τα καλά ντοκιμαντέρ έχουν πάντα πολλές αλήθειες, αυθεντικότητα· μας δείχνουν τη συναρπαστική διάσταση της ίδιας της ζωής.
Έρχεσαι σε επαφή με τα παιδιά και μέσα από τα εργαστήρια του KinderDocs. Ποια είναι η αίσθηση που έχεις από αυτή τη γενιά, τις σκέψεις και τις ανησυχίες τους;
Τα παιδιά ζουν και μεγαλώνουν στο ίδιο πλαίσιο με τους μεγάλους. Καμιά φορά σκέφτομαι ότι δεν μας απειλεί το AI, αφού η συμπεριφορά μας είναι ήδη, αυτόβουλα, συμπεριφορά ρομπότ. Πολλά παιδιά δεν μπορούν εύκολα να συγκεντρωθούν (όπως και εμείς οι μεγάλοι, άλλωστε) και είναι πολύ πιεσμένα, ακόμα και στο δημοτικό. Συχνά διστάζουν να ρισκάρουν να δοκιμάσουν κάτι καινούργιο, από φόβο μην αποτύχουν (ή μην πετύχουν!). Η γνώση και η συλλογή εμπειριών δεν δημιουργούν νοητικό απόθεμα, ούτε δεξιότητες ώστε να μπορείς να δημιουργήσεις σχέσεις, να αντιμετωπίζεις κρίσιμες καταστάσεις, δηλαδή να σκέφτεσαι «έξω από το κουτί», να κάνεις κάτι μοναδικό, που μόνο εσύ μπορείς να κάνεις. Aλλά τι να κάνουν και τα παιδιά, αφού απλά θέλουν να είναι αποδεκτά από τους μεγάλους; Η κρίση στην Ελλάδα έκανε και καλό, γιατί απελευθέρωσε από πεποιθήσεις εξασφάλισης και βολέματος, αλλά μετά ήρθε ο κορονοϊός. Ονειρεύομαι ένα άλλο σχολείο. Το σημερινό μοντέλο οδηγεί πολλά παιδιά (και καθηγητές) σε αδιέξοδο. Χαίρομαι που οι δράσεις του KinderDocs τους δίνουν αυτή την ελευθερία να ονειρευτούν, να πιστέψουν στον εαυτό τους και να αναπτύξουν και άλλες πλευρές τους. Υπάρχουν φορές που μου λένε: «Θα ήθελα να είστε η μαμά μου». Ευτυχώς που δεν είμαι και έτσι μπορώ να τα προσεγγίσω με τον δικό μου τρόπο! Χαίρομαι πάρα πολύ να δουλεύω με παιδιά.
Τι θα ήθελες να πεις στα έφηβα κορίτσια σήμερα; Τι πιστεύεις ότι θα τις βοηθούσε να βρουν τον δικό τους δρόμο και να αναπτυχθούν;
Θα προτιμούσα να τα ακούσω εκείνα να μου πουν. Και μετά θα τους έδινα και δύο τρία εργαλεία που βοήθησαν εμένα (και με βοηθάνε).
Αν γυρνούσες πίσω τον χρόνο, τι θα ήθελες να πεις στον έφηβο εαυτό σου; Με έμπνευση τον τίτλο του φεστιβάλ, πώς τα κορίτσια μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο σήμερα;
Άκου το ένστικτό σου, βγες από την comfort zone, ρίσκαρε, μην είσαι τελειομανής. Δούλεψε με συνέχειες. Άσε την καλλιτέχνη μέσα σου να ανθίσει, είναι ok. Ζήτα βοήθεια και υποστήριξη. Είναι ok.
Τι περιμένεις φέτος από το Φεστιβάλ και τι θα το κάνει για σένα επιτυχημένο;
Στόχος είναι να ανοίξει μια συζήτηση. Να θέσουμε τις ερωτήσεις.
To φετινό Kinder Docs γίνεται τη στιγμή που στην επικαιρότητα κυριαρχεί ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ποιες είναι οι σκέψεις σου για αυτό;
Ο πόλεμος δεν γίνεται στην Ουκρανία. Γίνεται παντού, απλά την πληρώνει η Ουκρανία και αυτό με θλίβει. «Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας», δανείζομαι τον τίτλο ενός βιβλίου της δημοσιογράφου, ιστορικού και συγγραφέα Σβετλάνα Αλεξίεβιτς. Για μένα ο πόλεμος έχει πρόσωπα. Σκέφτομαι όμως τους ηλικιωμένους, τους νέους στρατιώτες, τις μανάδες με τα παιδιά αλλά και τα 170.000 παιδιά από Ουκρανικά ιδρύματα που μένουν δεύτερη φορά ορφανά. Σκέφτομαι ότι η τέχνη του δημιουργικού ντοκιμαντέρ, εκτός από παρηγοριά και ανακούφιση, προσφέρει και μία ή περισσότερες αλήθειες για αναστοχασμό, θα πάρει μερικά χρόνια όμως.
Ποια είναι τα επόμενα επαγγελματικά σχέδιά σου;
Έχουμε μία ακόμη δράση: την πρεμιέρα στην Ελλάδα του ντοκιμαντέρ Shadow Game την Κυριακή 10 Απριλίου, πάλι στο Μουσείο Μπενάκη, μαζί με masterclass από τη σκηνοθέτη και δημοσιογράφο Els Van Driel, που θα έρθει ειδικά για αυτό από την Ολλανδία. Η ταινία έχει θέμα πολύ επίκαιρο (δυστυχώς), τα ασυνόδευτα παιδιά μετανάστες στο ταξίδι τους για ένα καλύτερο μέλλον στην Ευρώπη, μέσα από τις δικές τους ιστορίες και ακολουθώντας τα στο πραγματικό ταξίδι. Στη συνέχεια, ξεκινάμε φουλ με το πρόγραμμα KinderDocs 2022/2023 και τα εκπαιδευτικά του, καθώς και μερικές ακόμα νέες δράσεις έκπληξη. Αναπτύσσω μια νέα δική μου ταινία ντοκιμαντέρ. Έχω σκοπό να συνεχίσω να μαθαίνω και να ενθουσιάζομαι και να νιώθω ευγνωμοσύνη για τη ζωή και όλα αυτά που φέρνει.
Όλο το πρόγραμμα του φεστιβάλ θα είναι διαθέσιμο για τα σχολεία και βιβλιοθήκες σε όλη την Ελλάδα μαζί με το εκπαιδευτικό υλικό που το συνοδεύει.
(πληροφορίες 210-7219909)
