Αληθινή μέντορας και μια γυναίκα που γνωρίζει τι σημαίνει επαγγελματική αλλαγή, η Εκτελεστική Διευθύντρια του Κοινωφελούς Ιδρύματος Α. Κ Λασκαρίδη, Αγγελική Κοσμοπούλου, μιλά για την αξία του να μιλάμε για τις αποτυχίες μας και να προχωράμε μπροστά.
Γνώρισα την Αγγελική Κοσμοπούλου μέσω πανδημίας. Όταν η προσωπική επαφή ήταν αδύνατη και απαγορευμένη. Την γνώρισα διαδικτυακά παρακολουθώντας μερικές από τις εμπνευσμένες ομιλίες της σε πάνελ αφιερωμένα άλλοτε στην ισότητα και την γυναικεία ενδυνάμωση και άλλοτε στις βραβευμένες δράσεις για την μείωση πλαστικού που συντονίζει από την θέση της Εκτελεστικής Διευθύντριας του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη. Παρακολουθώντας την κανείς να μιλάει καταλαβαίνεις ποια είναι η αληθινή στόφα μιας μέντορα αλλά και μιας επιδραστικής γυναίκας. Είναι δυναμική και ταυτόχρονα ήρεμη, είναι σίγουρη αλλά και δεν φοβάται να δείξει ευάλωτη. Μιλάει για τα επιτεύγματα της αλλά και δεν διστάζει να εξομολογηθεί πως υπάρχουν στιγμές που αυτοαμφισβητείται. Πάνω απ΄ όλα όμως δεν φοβάται να μιλήσει για τις αποτυχίες της.
Η αποτυχία είναι ένα θέμα που η Αγγελική Κοσμοπούλου επιμένει να επαναφέρει χωρίς φόβο σε κάθε ομιλία και παρέμβαση της ξανά και ξανά. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει πιο εμπνευσμένος τρόπος να ενδυναμώσεις τις άλλες γυναίκες και πιο σίγουρος δρόμος προς την επίτευξη των στόχων μας από το να μιλάμε για την αποτυχία. Η ίδια άλλωστε είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα επανεκκίνησης και επαγγελματικής αλλαγής διάγοντας ήδη την τρίτη κατά σειρά καριέρα της . Με σπουδές Αρχαιολογίας και μεταπτυχιακό (ΜΑ) και διδακτορικό τίτλο (PhD) στην Κλασική Αρχαιολογία από το Bryn Mawr College η Αγγελική Κοσμοπούλου αρχικά ασχολήθηκε με την πολιτιστική διαχείριση στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού και στο Μέγαρο Μουσικής ενώ ταυτόχρονα έκανε επιστημονική έρευνα και δίδαξε στο πανεπιστήμιο. Στην συνέχεια στράφηκε στην επικοινωνία ιδρύοντας τη δική της εταιρία επικοινωνίας μέσα από την οποία συνεργάστηκε με πολυεθνικές εταιρίες, μικρές επιχειρήσεις και οργανισμούς του ιδιωτικού και του δημοσίου τομέα.
Όταν ο χώρος της επικοινωνίας και η επιχείρησή της δυσκολεύτηκαν σημαντικά, χρειάστηκε να επαναπροσανατολίσει την καριέρα της για ακόμη μια φορά και σήμερα να κατέχει τον ρόλο της Εκτελεστικής Διευθύντριας στο Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη προωθώντας δράσεις με έμφαση στη βιωσιμότητα και την κλιματική αλλαγή . Παράλληλα είναι μέντορας στους οργανισμούς γυναικείας ενδυνάμωσης Women on Top και Women Act ενώ αρθρογραφεί για θέματα που αφορούν την επικοινωνία, την πολιτική και το τρέξιμο που είναι το μεγάλο της πάθος έχοντας διανύσει πάνω από 60.000 χιλιόμετρα στην πορεία της σαν Μαραθωνοδρόμος. Το Generation Woman μίλησε μαζί της για την πορεία της, για τις δυσκολίες που συνάντησε αλλά και τι θα συμβούλευε τις νέες γυναίκες σήμερα.
Πώς μια αρχαιολόγος βρέθηκε στον τομέα της επικοινωνίας;
Η αρχαιολογία ήταν αυτό που ήθελα να σπουδάσω. Χάρηκα τις σπουδές, την έρευνα και, για λίγο, τη διδασκαλία, όμως ένιωθα ότι κάποια στιγμή θα μου έλειπε η επαφή με τη σύγχρονη ζωή. Η μαγεία της μελέτης του παρελθόντος είναι το «χάσιμο» σε έναν γοητευτικό κόσμο που συχνά σε απομακρύνει από το σημερινό γίγνεσθαι. Κατά κάποιον τρόπο, αποφάσισα αυτήν τη στροφή για να συνδεθώ με τη ζωή και τον ρυθμό της.
Έχετε εμπειρία από πολλά διαφορετικά επαγγελματικά περιβάλλοντα. Ποια είναι η θέση της γυναίκας σήμερα στην εργασία. Θα σπάσει η γυάλινη οροφή και πως;
Η αλήθεια είναι ότι έχουν γίνει αρκετές αλλαγές, τόσο στο πλαίσιο όσο και στις αντιλήψεις όλων μας, όμως χρειάζονται πολλά ακόμα για να μιλάμε για μια ισότιμη συνθήκη. Είμαστε ακόμα στη φάση που η γυναικεία παρουσία σε κάποια επαγγέλματα είναι τόσο σπάνια που σχολιάζεται – όπως συμβαίνει με μια γυναίκα οδηγό στο μετρό ή μια πιλότο αεροπλάνου. Υπάρχουν ακόμα «αντρικά» και «γυναικεία» επαγγέλματα, όπως και ένα αντιληπτό «όριο» για το πόσο ψηλά μπορεί ή χρειάζεται να φτάσει μια γυναίκα. Ακούμε φράσεις όπως «γιατί θέλεις την προαγωγή» ή «ποιος μαγειρεύει στα παιδιά όσο ταξιδεύεις». Βήματα γίνονται, αδιαμφισβήτητα, αλλά η διαδρομή είναι μεγάλη και τα πράγματα αλλάζουν με έναν ρυθμό που σε κάποιες από εμάς μοιάζει απελπιστικά αργός.
Tι είχατε για πυξίδα στην ζωή σας;
Με καθοδήγησαν δύο πράγματα: η διάθεση να ακούω αληθινά τον εαυτό μου, ακόμα κι όταν δεν μου άρεσε αυτό που άκουγα, και η επιθυμία να κάνω κάτι με τη ζωή που μου χαρίστηκε, να μην αφήσω τον χρόνο να χαθεί. Αυτή η στάση ζωής, την οποία κάποιοι φίλοι τη βρίσκουν υπερβολική, πάντοτε με έσπρωχνε μπροστά.
Πώς βρίσκει κανείς τον δρόμο του στην ζωή; Tι χρειάζεται τελικά; Βιβλία, ταξίδια, σεμινάρια επαγγελματικού προσανατολισμού;
Για εμένα, το πιο καθοριστικό στοιχείο ήταν οι ιστορίες. Ιστορίες που διάβασα σε βιβλία ή είδα στο σινεμά, αλλά και ιστορίες που αφηγήθηκαν άνθρωποι στο περιβάλλον μου ή λίγο πιο έξω. Οι ιστορίες μας βοηθούν να φανταστούμε πώς αλλιώς θα μπορούσαν να συμβούν τα πράγματα και να δούμε τη θέση μας στη ζωή, να φανταστούμε διαφορετικούς ρόλους. Είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους τα τελευταία χρόνια ασχολούμαι ενεργά με την αφήγηση.
Πώς αντιμετωπίζετε τους φόβους σας;
Από μικρή φοβόμουν τις αλλαγές, όμως σε αυτές χρωστώ τα πιο πολύτιμά μου. Δυστυχώς ή ευτυχώς, ο φόβος αντιμετωπίζεται μόνον με έναν τρόπο: με το να κάνεις αυτό που φοβάσαι. Δεν είναι πάντοτε εφικτό και σίγουρα είναι πιο εύκολο να το λες από το να το κάνεις. Όμως δεν υπάρχει άλλος τρόπος από τα διατρέξεις τον φόβο για να φτάσεις στους στόχους σου.
Tι κάνατε τις στιγμές που αμφιβάλατε για τον εαυτό σας, που σας εγκατέλειπε η πίστη σας ή η αυτοπεποίθησή σας;
Προσπαθούσα να τροφοδοτήσω τη σκέψη μου με όσα επιχειρήματα μπορούσα να αντλήσω από τη λογική μου, ή από την ιστορία μου. Να θυμηθώ στιγμές από το παρελθόν που τα κατάφερα και να αποκωδικοποιήσω εκείνα τα στοιχεία που με βοήθησαν. Γενικά, δουλεύω πολύ με μολύβι και χαρτί. Γράφω ημερολόγιο καθημερινά, απαντώ ερωτήσεις που μου θέτω, με «εκπαιδεύω» να μπαίνω όλο και πιο βαθιά στη σκέψη μου.
Τι θα λέγατε στον νεότερο εαυτό σας;
Θα με συμβούλευα τρία πράγματα. Να μην δίνω τόση σημασία στη γνώμη των άλλων. Να μην θέλω να με αγαπούν και να με αποδέχονται όλοι (είναι μεγάλη παγίδα η ανάγκη μας για αποδοχή). Και, τέλος, να μην αμφισβητώ τις ικανότητές μου, βάζοντας η ίδια όριο στο πόσο μπορώ να προχωρήσω.
Ποια είναι τα εφόδια που χρειάζεται να δώσουμε στα νέα κορίτσια;
Το πιο σημαντικό είναι, πιστεύω, κάτι που υπερβαίνει τις δεξιότητες: η αίσθηση της δυνατότητας. Η διαρκής υπενθύμιση πως κάθε κορίτσι μπορεί να αμφισβητεί στερεότυπα, να ξεπερνά δυσκολίες και να διεκδικεί όνειρα.
Ποια είναι τα αιτήματα των νέων γυναικών που συναντάται σαν μέντορας στο Women on Top αλλά και στο Womentors; Έχετε κάποιες ενδιαφέρουσες ιστορίες mentees σας να μας μεταφέρετε;
Η ανασφάλεια, η διαχείριση της αλλαγής, ο φόβος της αποτυχίας και τα καινούργια ξεκινήματα είναι τα θέματα που μπαίνουν συχνότερα στο τραπέζι. Είναι ενδιαφέρον ότι συχνά μπαίνουν από γυναίκες που μοιάζουν να μην τις τρομάζει τίποτα.
Τι κρατάει σήμερα τις γυναίκες πίσω κατά τη γνώμη σας;
Αυτό που συχνά βασανίζει τις γυναίκες είναι η αυτοαμφισβήτηση. Το ερώτημα αν είναι καλές, ικανές. Είναι ένα στοιχείο που επηρεάζει τις γυναίκες οριζοντίως, ανεξάρτητα από την ηλικία, το επάγγελμα ή τις καταβολές τους. Μας δείχνει τι χρειάζεται να δουλέψουμε περισσότερο.
Τι σας έκανε να ασχοληθείτε με τον χώρο της γυναικείας ενδυνάμωσης;
Η αλήθεια είναι ότι δεν ήταν στις προθέσεις μου να ασχοληθώ με την ενδυνάμωση γυναικών. Η πρόσκληση σε μια συζήτηση άνοιξε τον δρόμο. Αυτό που με κρατά στον χώρο είναι η πραγματική ανάγκη που υπάρχει στο να μοιραστούμε την εμπειρία και τις ιστορίες μας. «Να καταργήσουμε τη μοναξιά μας», όπως λέει ο ποιητής. Όταν μοιραζόμαστε την εμπειρία μας, συμβαίνει κάτι μαγικό: παίρνουμε και δίνουμε δύναμη ταυτοχρόνως.
Σε ένα τέτοιο τραπέζι είχατε μιλήσει για την αποτυχία; Πως θα την αποδεχτούμε και θα πάψουμε να την φοβόμαστε;
Η αποτυχία είναι ένα από τα «αγαπημένα» μου θέματα. Στην Ελλάδα δεν μιλάμε για τις δυσκολίες, πολύ περισσότερο για τις αποτυχίες μας. Προσπαθούμε να τις κρύβουμε, επειδή φοβόμαστε το στίγμα τους. Όμως οι αποτυχίες είναι πηγή δύναμης, αν μπορέσει κανείς να τις οριοθετήσει και να εφαρμόσει όσα έμαθε από αυτές. Αν ξορκίσουμε την αποτυχία, μιλώντας για αυτήν, δυναμώνουμε τον εαυτό μας και επηρεάζουμε θετικά τους άλλους. Πηγαίνουμε από το πλην στο συν.
Κάνουμε καλά όταν λέμε στις γυναίκες πως μπορούν να συνδυάσουν καριέρα και οικογένεια; Ισχυει για όλες τις κοινωνικές, οικονομικές τάξεις αυτό; Μήπως τις στέλνουμε σε μια αρένα όπου δεν γνωρίζουν τι τις περιμένει;
Είναι αλήθεια ότι δεν θα έπρεπε να γενικεύουμε. Οι παραινέσεις μας για συμμετοχή δεν ισχύουν με τον ίδιο τρόπο και τον ίδιο ρυθμό για όλες τις γυναίκες. Αναγκαστικά περνούν μέσα από το προσωπικό φίλτρο της κάθε μίας: επιδιώξεις, συνθήκες, περιορισμούς. Αυτό που είναι σημαντικό είναι να επιμένουμε να μιλάμε για τη δυνατότητα, να δείχνουμε έναν άλλο κόσμο. Αυτό μπορεί να λειτουργήσει θετικά, σαν φάρος, ακόμα κι όταν το κοινό μας εκ πρώτης δεν μπορεί να το καταλάβει.
Εσείς προσωπικά πως αντιμετωπίζετε την πρόκληση της ισορροπίας της οικογένειας και της επαγγελματικής ζωής;
Είναι μια διαρκής άσκηση ισορροπιών, μια μάχη στην οποία συχνά δεν νιώθω αρκετή. Τα προσωπικά «θέλω» προσκρούουν στα «θέλω» της οικογένειας και στα «πρέπει» της ζωής, στο σύνολο των ρόλων μιας εργαζόμενης γυναίκας και μητέρας. Φανταστείτε την κλασική εικόνα μιας «ζογκλέρ» με πολλές μπάλες στα χέρια, στην προσπάθεια να μην πέσουν στο έδαφος. Τίποτα δεν είναι στατικό. Χρειάζεται διαρκώς να υπενθυμίζω στον εαυτό μου τις προτεραιότητές μου και να αναζητώ ισορροπίες. Συχνά τα καταφέρνω.
H βιωσιμότητα έχει μπει πια στο λεξιλόγιο μας. Η δράση του Ιδρύματος Αθανασίου Λασκαρίδη για την εξάλειψη του πλαστικού είναι ευρεία και συνεχής. Που βρίσκεται η κατάσταση σήμερα; Είστε αισιόδοξη σε σχέση με το μέλλον του πλανήτη;
Η βιωσιμότητα μάς απασχολεί πλέον, κι αυτό σημαίνει ότι έχουμε διανύσει κάποια απόσταση, όμως ο δρόμος που χρειάζεται να καλύψουμε παραμένει μακρύς. Τον φαντάζομαι σαν έναν μονόδρομο τον οποίο όλοι, αργά ή γρήγορα, θα ακολουθήσουμε. Δεν είμαι αισιόδοξη, όμως βλέπω τα βήματα που έχουν γίνει.
Τι θα λέγατε σε μια mentee σας που θα ήθελε να ακολουθήσει τα βήματα σας;
Θα έλεγα αυτό που καθημερινά λέω στον εαυτό μου: «Μπορείς να τα καταφέρεις. Προχώρα!».