Εκατό γυναίκες εξηγούν τι σημαίνει να είσαι επικίνδυνη σε ένα εξαιρετικό νέο βιβλίο προκαλώντας μας να κάνουμε την ίδια ερώτηση στον εαυτό μας. Από την Λουκία Λυκίδη
Είμαι επικίνδυνη. Ο τίτλος στο εξώφυλλο κυριολεκτικά σε χτυπάει στο κέντρο. Λευκά κεφαλαία γράμματα σε κόκκινο φόντο. 100 γυναίκες από διαφορετικά background, που κινούνται σε διαφορετικούς επαγγελματικούς χώρους, με διαφορετικούς στόχους και διαφορετικά όνειρα, με μόνο κοινό χαρακτηριστικό το φύλο τους γράφουν από ένα κείμενο ξεκινώντας με την τόσο άμεση, ευθεία, προκλητική, απειλητική, επιθετική(;) φράση «Είμαι επικίνδυνη». Κάποιες γράφουν γιατί είναι επικίνδυνες. Κάποιες άλλες γιατί δεν είναι, γιατί θα ήθελαν να είναι, πότε ένιωσαν ή τις έκαναν να νιώσουν επικίνδυνες, πότε δεν κατάφεραν να είναι όσο επικίνδυνες θα ήθελαν και πότε επέλεξαν να παραμείνουν ακίνδυνες.
Οι ιστορίες τους έγιναν βιβλίο. Ένα βιβλίο που σε εισάγει στον κόσμο 100 ξεχωριστών γυναικών. Στην δύναμη και την ανασφάλεια τους. Στα εμπόδια και στις επιτυχίες τους. Στις ενοχές και την απενοχοποίηση. Και που ταυτόχρονα σε κάνει να αναρωτηθείς και εσύ. Tί σημαίνει να είσαι επικίνδυνη; Μήπως είναι το να έχεις κόκκινα μαλλιά; Να μην φοράς σουτιέν; Να διαλέγεις αν, πότε και ποιόν θα παντρευτείς; Να ψηφίζεις; Να πηγαίνεις στο Πανεπιστήμιο; Να έχεις πολιτικό αξίωμα; Να είσαι CEO; Να αμείβεσαι ίσα; Να μοιράζεσαι εξίσου τις δουλειές του σπιτιού και τη φροντίδα των παιδιών; Να λες τη γνώμη σου; Να μιλάς δυνατά;
Σε κάνει ακόμη να αναρωτηθείς. Εγώ είμαι επικίνδυνη; Και αν δεν είμαι, μήπως πρέπει να γίνω; Μήπως πρέπει να σταματήσω να κάνω ότι περνά από το χέρι μου για να φανώ ακίνδυνη. Να πάψω να χαμογελάω συνεχώς, να μιλάω πάντοτε γλυκά. Μήπως πρέπει να αρχίσω να κάνω δύσκολες ερωτήσεις, να επιστρέφω τις προσβολές, να αντεπιτίθεμαι στις επιθέσεις. Έχω γεννηθεί (ή μήπως έχω ανατραφεί;) με το σύνδρομο του καλού κοριτσιού;
Δεν πρόκειται για κάποιο σπάνιο σύνδρομο. Είναι καταγεγραμμένο, διεθνές και απόλυτα συνδεδεμένο με τις ανισότητες, τα στερεότυπα και το γυναικείο ζήτημα. The good girl syndrome. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Stanford τα επίθετα που αποδίδονται συνήθως στις γυναίκες είναι αυτά της χαμογελαστής, γλυκομίλητης, τρυφερής και συμπονετικής ενώ στους άνδρες τα ανεξάρτητος, αποφασιστικός, κατηγορηματικός και κυριαρχικός. Αυτά τα στερεότυπα καλλιεργούνται από την παιδική ηλικία, περνούν στην εκπαίδευση -με τα κορίτσια να είναι ιδιαίτερα επιρρεπή στην τελειομανία- και συνεχίζονται στον επαγγελματικό στίβο με τις γυναίκες να προσπαθούν να κρατήσουν τους πάντες ευχαριστημένους και να αποφύγουν το αρνητικό feedback.
Μια από τις ασφαλείς πρακτικές για να το πετύχουν είναι και το να μην είναι ή να μην φαίνονται επικίνδυνες, απειλητικές, να μην τραβούν την προσοχή, να είναι όσο το δυνατόν αόρατες και αθόρυβες. H συγγραφέας του βιβλίου How to own the room Women and the Art of Brilliant Speaking, Viv Groscop σε άρθρο της στην εφημερίδα Guardian περιγράφει την γενικευμένη αντιπάθεια για τις γυναίκες που τραβούν την προσοχή. «Κανείς δεν θέλει να κάθεται δίπλα σε μια θορυβώδη γυναίκα. Το γνωρίζω γιατί πρόσφατα κάποιος μετακίνησε το ταμπελάκι του στο πάνελ ενός συνεδρίου για να μην χρειαστεί να κάτσει δίπλα μου» γράφει με χιούμορ.
Δύο είναι τα πράγματα που συνήθως πιστεύουν για τις γυναίκες που κάνουν θόρυβο. Πρώτον ότι δεν νοιάζονται για τους άλλους και δεύτερον πως δεν νοιάζονται για το τι πιστεύουν οι άλλοι για αυτές. Και τα δύο βρίσκονται στην καρδιά των στερεοτύπων που κρατούν τις γυναίκες δέσμιες του εαυτού τους και θεωρούνται εγκλήματα "εσχάτης προδοσίας" του φύλου τους που οφείλει να είναι φροντιστικό και ήσυχο.
Όταν το 2016 το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου λάνσαρε το Dangerous Women Project ήθελε να διερευνήσει το τι σημαίνει για μια γυναίκα να είναι επικίνδυνη, για ποιον είναι απειλή, ποιοι την χαρακτηρίζουν επικίνδυνη και γιατί το κάνουν. Το αποτέλεσμα ήταν 365 διαφορετικά post που ξεκίνησαν την Ημέρα της Γυναίκας το 2016 και ολοκληρώθηκαν στην ίδια επέτειο έναν χρόνο μετά. Ποιες θα μπορούσαν να είναι μεταξύ αυτών των γυναικών; Η Κλεοπάτρα, η Ελισάβετ Ι, η Μάτα Χάρι, η Rosa Parks, η Hedy Lamarr, η Bonnie Parker από τους Μπόνι και Κλάιν ή η serial killer Aileen Wuornos.
Κοντά σε αυτές και μία νέα δύναμη αναδύεται στις τάξεις των γυναικών. Ηχηρή χωρίς να φωνάζει, παθιασμένη αλλά με έλεγχο, κυριαρχική αλλά και ανθρώπινη. Η Michell Obama και οι δημόσιοι λόγοι της είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. H Kamala Harris επίσης. Επίσης δεν είναι τυχαίο ότι μεταξύ των Ted Τalks με τα περισσότερα views βρίσκονται οι ομιλίες της Brene Brown, της Susan Kain και της Elisabeth Gilbert. Όλες τους αντιπροσωπεύουν το ακριβώς αντίθετο του ομιλητή που βγάζει πύρινους λόγους ενώ το περιεχόμενο των ομιλιών τους μιλά συχνά για το πως μια ήρεμη φωνή μπορεί να ακουστεί σε έναν θορυβώδη κόσμο. Σε αυτές έρχονται να προστεθούν τα παραδείγματα των γυναικών που αποφάσισαν να αλλάξουν τον κόσμο όχι κάνοντας θόρυβο αλλά κάνοντας δουλειά. Φωνάζοντας ή δρώντας οι γυναίκες μπορούν αλλάξουν τον κόσμο. Και αυτό είναι πραγματικά επικίνδυνο.
Το βιβλίο Είμαι επικίνδυνη κυκλοφορεί από τηνKey Books Τα συγγραφικά δικαιώματα από την πώληση του βιβλίου θα διατεθούν για την αρωγή οργανισμών που υποστηρίζουν γυναίκες που έχουν υποστεί έμφυλη βία. Μια ιδέα και πρωτοβουλία της Women Act σε συνεργασία με την αθηΝΕΑ, με την υποστήριξη του Women on Top.