Ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για Ενεργούς Πολίτες

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Ενεργώ ως Πολίτης μαθαίνει τους μαθητές να παρατηρούν, να εκφράζονται, να διεκδικούν και να ενεργούν υπεύθυνα για όσα τους αφορούν.

Μαθήτριες στο 5ο Λύκειο Καβάλας

Εκνευρίζεστε όταν κάποιος μπαίνει εμβόλιμα μπροστά σας σε μία σειρά που περιμένετε πίσω από άλλους; Εξοργίζεστε όταν βλέπετε παρκαρισμένο αυτοκίνητο μη ανάπηρου σε θέση για ανάπηρους; Αγανακτείτε όταν η λάμπα στον φανοστάτη στη γειτονιά σας είναι επί έξι εβδομάδες καμένη και δεν την αλλάζει κανείς; Ενοχλείστε με τις ακαθαρσίες των σκύλων στα πεζοδρόμια; Αναρωτιέστε γιατί είναι τόσο χαμηλό το ποσοστό συμμετοχής των πολιτών στις εκλογές; Πιστεύετε ότι στην ψηφιακή και παγκοσμιοποιημένη εποχή που ζούμε υπάρχουν αποτελεσματικότεροι τρόποι δημόσιας τοποθέτησης από την κατάληψη;

Έργο στα πλαίσια της θεματικής "Τι θα άλλαζα" από το 29ο Νηπιαγωγείο Σερρών

Αυτά και άλλα ζητήματα πραγματεύεται το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ενεργώ ως πολίτης», που μέσα από διαδικασίες βιωματικής και όχι στείρας διδακτικής μάθησης απευθύνεται σε μαθητές και μαθήτριες όλων των τάξεων (από το νηπιαγωγείο μέχρι το λύκειο) και όλων των τύπων σχολείων μιλώντας για θέματα όπως η συμμετοχή στη δημοκρατία και στη δημόσια πολιτική αλλά και στην ατομική ευθύνη.

Στόχος του προγράμματος είναι να ενισχύσει τη συμμετοχή των παιδιών στην κοινωνική ζωή, τη διεκδίκηση της θέσης τους στην κοινωνία στην οποία μεγαλώνουν και η συνειδητοποίηση την αξίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βρίσκονται στο επίκεντρο του προγράμματος «Ενεργώ Ως Πολίτης», το οποίο υλοποιείται από το Ίδρυμα Λαμπράκη με εταίρο το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης. Ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2022 και μέχρι σήμερα υλοποιήθηκε σε 50 σχολεία της Ελλάδας, ως πρόγραμμα σχολικών δραστηριοτήτων ή στο πλαίσιο του ευέλικτου χρόνου που προσφέρεται στο σχολικό πρόγραμμα ώστε να εμπνεύσει μαθητές και μαθήτριες να παρατηρούν, να εκφράζονται, να διεκδικούν και να ενεργούν υπεύθυνα για όσα τους αφορούν.

Συνολικά 249 εκπαιδευτικοί όλων των ειδικοτήτων και 3.764 μαθητές και μαθήτριες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης συμμετείχαν με ενθουσιασμό στην πρώτη φάση του προγράμματος, η οποία περιέλαβε σχολεία διαφόρων τύπων σε 18 νομούς και 12 περιφέρειες της χώρας. Οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί, έχοντας λάβει την απαραίτητη επιμόρφωση και τις οδηγίες για τις δραστηριότητες, ανέπτυξαν εκπαιδευτικές δραστηριότητες με βάση το μαθησιακό ενδιαφέρον και την ετοιμότητα των μαθητών τους, ενώ υποστηρίχθηκαν συμβουλευτικά από την επιστημονική ομάδα του προγράμματος και τους περιφερειακούς συντονιστές. Ζωγραφική, χειροτεχνία, συζητήσεις, παιχνίδια ρόλων και εικονικά μαθητικά συμβούλια ήταν ορισμένα από τα μέσα που επέλεξαν οι μαθητές για να εκφράσουν τις δικές τους αντιλήψεις για την έννοια του ενεργού πολίτη και να αποτυπώσουν τις δράσεις που ανέλαβαν στο πεδίο.

Στην παρουσίαση του προγράμματος μίλησαν η Βιβή Ανθοπούλου, Γενική Διευθύντρια, Ίδρυμα Λαμπράκη, η Δρ. Αγγελική Κοσμοπούλου, Εκτελεστική Διευθύντρια, Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης , η Τζένη Λαζάρου, Program Officer, Active citizens fund Greece, Ίδρυμα Μποδοσάκη, η Ιωάννα Ντίνου, Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Γ’ Αθήνας, Περιφερειακή Συντονίστρια Ν. Αττικής «Ενεργώ Ως Πολίτης» και η Καλλιόπη Κύρδη, Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων, Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Α’ Αθήνας, Περιφερειακή Συντονίστρια Ν. Αττικής «Ενεργώ Ως Πολίτης»-.

Το πρόγραμμα θα συνεχιστεί και την ακαδημαϊκή χρονιά 2022-2023.

4ο Γυμνάσιο Χανίων

Το έργο «Ενεργώ Ως Πολίτης» υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund με φορέα υλοποίησης το Ίδρυμα Λαμπράκη και εταίρο το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης. Το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους € 13,5 εκ., χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της κοινωνίας των πολιτών και στην ανάδειξη του ρόλου της στην προαγωγή των δημοκρατικών διαδικασιών, στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τη διαχείριση της επιχορήγησης του προγράμματος Active citizens fund για την Ελλάδα έχουν αναλάβει από κοινού το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow. Διαβάστε περισσότερα εδώ: www.activecitizensfund.gr

Πως το σχολείο μπορεί να γίνει δημιουργικό

Η Ιωάννα Ντίνου, εκπαιδευτικός και υπεύθυνη περιβαλλοντικής εκπαίδευσης μιλά για το Σχολείο της Δημιουργικότητας και πως οι μαθητές θα μπορέσουν να αγαπήσουν και πάλι την εκπαίδευση.

Πριν μερικούς μήνες την προσοχή μου τράβηξε μια ομάδα στο facebook με τίτλο «Το Σχολείο της Δημιουργικότητας». Ένας τίτλος πολλά υποσχόμενος αλλά και σχεδόν ευφημισμός για το ελληνικό σχολείο όπως το θυμόμαστε οι περισσότεροι από εμάς. Την δημιουργό του, Ιωάννα Ντίνου είχα συναντήσει με διάφορες αφορμές σε εκδηλώσεις που αφορούσαν την εκπαίδευση, με την ιδιότητα της συντονίστριας στο πρόγραμμα ενδυνάμωσης Νέων Γυναικών του Ιδρύματος Λαμπράκη, σαν παιδαγωγική σύμβουλος στην εθελοντική πρωτοβουλία που ασχολείται με τον επαγγελματικό προσανατολισμού R.Ε.A.L Science αλλά και σαν μέλος της ΑΜΚΕ Small Educational Paradises που ιδρύθηκε πρόσφατα από την Γεωργία Φουντουλάκη με στόχο δράσεις που θα ενισχύσουν την ευαισθητοποίηση για το περιβάλλον και θα στοχεύουν στην προώθηση της Κοινωνίας των Πολιτών. Έχοντας συμπληρώσει έναν ολοκληρωμένο κύκλο στην εκπαίδευση σε πολλά και διαφορετικά πόστα επέλεξα την Ιωάννα Ντίνου για να συζητήσουμε για το πως το σχολείο μπορεί να μεταμορφωθεί σε έναν χώρο δημιουργικότητας.

H Ιωάννα Ντίνου

Πως προέκυψε η ομάδα στο facebook Το σχολείο της δημιουργικότητας;

Αρχικά φτιάχτηκε στο πλαίσιο του Τοπικού Θεματικού Δικτύου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Προς ένα Αειφόρο Σχολείο το Σχολείο μου». Με την πρόθεση κατάργησης του θεσμού των Υπευθύνων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, και της αντικατάστασής τους από άλλες δομές, το Δίκτυο σταμάτησε να υπάρχει στα χαρτιά, και έτσι μετά από μια «παιγνιώδη» ψηφοφορία μετονομάστηκε σε Σχολείο της Δημιουργικότητας. Έμπνευση για τον τίτλο ήταν ο Sir Ken Robinson και η ομιλία του σε ένα TedX τον Φεβρουάριο του 2006 με τίτλο «Τα σχολεία σκοτώνουν τη δημιουργικότητα;» στην οποία παρουσιάζει μια βαθιά τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία για τη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού συστήματος που θα καλλιεργεί αντί να υπονομεύει τη δημιουργικότητα.

Ενισχύει και προωθεί την δημιουργικότητα το ελληνικό δημόσιο σχολείο;

Δυστυχώς το αντίθετο θα έλεγα. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν δέχεται το λάθος. Όμως αν δεν είσαι προετοιμασμένος να κάνεις λάθος δεν θα σκεφτείς ποτέ κάτι πρωτότυπο. Εκπαιδεύουμε τα παιδιά κάνοντάς τα να ξεχνούν τις δημιουργικές τους ικανότητες. Όλο το σύστημα της εκπαίδευσης είναι μια παρατεταμένη διαδικασία προετοιμασίας εισαγωγής στο πανεπιστήμιο. Με συνέπεια πολλοί, εξαιρετικά ταλαντούχοι, ευφυείς, δημιουργικοί μαθητές και μαθήτριες να νομίζουν πως δεν αξίζουν γιατί αυτό στο οποίο ήταν καλοί στο σχολείο δεν είχε αξία, ή στιγματιζόταν. Πιστεύω ότι η μοναδική μας ελπίδα για το μέλλον είναι να υιοθετήσουμε μία νέα ιδεολογία για την ανθρώπινη «οικολογία», όπου θα ανασχηματίσουμε την αντίληψή μας για τον πλούτο των ανθρώπινων δυνατοτήτων.

Σεμινάριο εκπαιδευτικών στο 2ο ΕΠΑΛ Ιλίου

Πως μπορούν τα παιδιά να αγαπήσουν το σχολείο;

Σίγουρα όχι με την μορφή που έχει σήμερα. Πραγματικά δεν ξέρω τι θα μπορούσε να φέρει πίσω αυτούς τους μαθητές και τις μαθήτριες που από την μικρή επαφή που έχω μαζί τους, μια και τα τελευταία δέκα και πλέον χρόνια δεν μπαίνω στην τάξη, αλλά και από μαρτυρίες συναδέλφων διαπιστώνω ότι στην καλύτερη περίπτωση είναι αδιάφορoi, στην χειρότερη επιθετικoi, παρενοχλούν το μάθημα, ασκούν εκφοβισμό, βία σε συμμαθητές και συμμαθήτριες τους σε σημείο που να ακυρώνεται τελείως η μαθησιακή διαδικασία. Σίγουρα δεν είναι όλα τα παιδιά έτσι, υπάρχουν και εξαιρέσεις. Θα πρέπει όμως να σκεφτούμε τι έχουμε κάνει λάθος και τα παιδιά βλέπουν το σχολείο τόσο αρνητικά. Αυτό που μπορώ να σκεφτώ είναι μικρά και σταθερά βήματα καταρχάς για την επιστροφή στο αυτονόητο. Να γίνει ξανά το σχολείο ο χώρος που τα παιδιά θα μάθουν, θα κοινωνικοποιηθούν, θα δημιουργήσουν, θα ματαιωθούν, θα πέσουν και θα ξανασηκωθούν μέσα σε ένα ήρεμο και ασφαλές πλαίσιο.

Ποια είναι η δύναμη του σχολείου κατά τη γνώμη σας;

Οι άνθρωποι. Τόσο απλά. 'Oλη η γνώση βρίσκεται πλέον διαθέσιμη στον υπολογιστή μας, στα κινητά μας τηλέφωνα, στις διάφορες εφαρμογές. Έχουμε πρόσβαση σε διαλέξεις καθηγητών σε ολόκληρο τον κόσμο κα μάλιστα δωρεάν, σε ψηφιακά μαθήματα, σε βιβλιοθήκες σε μουσεία παντού. Το Σχολείο είναι ζωντανός οργανισμός, είναι διαδραστικό, έχει κοινωνικοποίηση, φιλίες, αντιπάθειες, αγάπες και μίση, έχει φιλίες. Ανταγωνισμό, άμιλλα , τρικλοποδιές αλλά και χαρές, επιβράβευση, γνώση. Το Σχολείο είναι η ζωή πριν την ζωή. Μαθαίνουμε να κολυμπάμε στα ρηχά πριν πέσουμε στην βαθιά θάλασσα.

Αν το καταλάβουμε όλοι αυτό και κυρίως τα κέντρα λήψης απόφασης ίσως το σώσουμε.

Δράση από το πρόγραμμα "Νοιάζομαι και Δρω"

Μια ιστορία που σας έχει σημαδέψει ως

εκπαιδευτικό;

Πολλές: αδιάγνωστες δυσλεξίες, δειλές προτροπές ας το πάτε στον ειδικό, παιδιά ενδοοικογενειακής βίας, μεγάλης ένδειας ή αντίθετα υπερπροστατευμένα κλεισμένα στον μικρόκοσμο των συμμαθητών από υπερφίαλους γονείς. Χαίρομαι όταν συναντώ στην Πλατεία ή στην Τράπεζα ή οπουδήποτε νέες γυναίκες και νέους άνδρες, ενίοτε με παιδιά, με αναγνωρίζουν και τους αναγνωρίζω λες και δεν πέρασε μια μέρα ή τους καμαρώνω να προοδεύουν, παρακολουθώ τις επιτυχίες τους, ξέρω τι εμπόδια έχουν ξεπεράσει και χαίρομαι που –ελπίζω- βοήθησα και εγώ σε αυτό. Επίσης αδιάφοροι συνάδελφοι, αδιαφανείς κρίσεις, αδαείς διευθυντές και προϊστάμενοι με παρωπίδες, χωρίς όραμα να χάνουν τον χρόνο τους και τον δικό μου μετακομίζοντας τις τελείες στο έγγραφο.

Πως στέκεται το σχολείο σήμερα απέναντι στην έμφυλη ισότητα και την συμπερίληψη;

Αρχίζω από την συμπερίληψη γιατί πραγματικά είναι ένα θέμα που ενδιαφέρει πολλούς γονείς και μαθητές. Η εμπειρία μου λέει ότι δυστυχώς τα πράγματα έχουν να κάνουν με την ευαισθησία ή όχι του κάθε συλλόγου καθηγητών ή και της διεύθυνσης του σχολείου. Στο 3ο ΓΕΛ Νέας Σμύρνης το 2013 δεν υπήρχε ασανσέρ και ένα παιδί με πατερίτσα από ένα σπάσιμο δεν είχε τρόπο να φτάσει στην αίθουσά του, και δύσκολα βρισκόταν αίθουσα στο ισόγειο. Στο Σχολείο της οργανικής μου υπήρχε ασανσέρ, αλλά όχι ράμπα για αμαξίδιο, έγινε με προσωπική πίεση του τότε Διευθυντή. Σίγουρα όμως τα Σχολεία δε διαθέτουν τουαλέτες για ΑΜΕΑ, δωμάτιο ηρεμίας για παιδιά με Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές, Νοσοκόμα και πολλά άλλα. Η κρίση μας έφερε κονδύλια για αναπληρωτές ειδικής αγωγής ευτυχώς και υπάρχουν οι εκπαιδευτικοί παράλληλης στήριξης. Όσο για την ισότητα. Τα Σχολεία είναι γενικά γυναικοκρατούμενος χώρος. Όσο ανεβαίνουμε στην ιεραρχία και την βαθμίδα εκπαίδευσης οι άνδρες μάλλον είναι περισσότεροι. Ας πάρουμε για παράδειγμα τους Διευθυντές Εκπαίδευσης της Δευτεροβάθμιας Περιφέρειας Αττικής . Εφτά στους εφτά είναι άνδρες. Στην Πρωτοβάθμια είναι λίγο καλύτερα 5 άνδρες και 2 γυναίκες.

Έργο από την ψηφιακή έκδοση του "Café της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης"

Πως μπορεί η περιβαλλοντική εκπαίδευση να γίνει ουσιαστική και να κάνει την διαφορά;

Η ΠΕ ως επιστήμη της Αγωγής, έχει κυρίαρχο στόχο την ευαισθητοποίηση των μαθητών και την διαμόρφωση υπεύθυνων μελλοντικών πολιτών. Στην πραγματικότητα της πανδημίας και της κλιματικής αλλαγής ( μην ξεχνάμε το σημαντικό αυτό πρόβλημα) η περιβαλλοντική εκπαίδευση καλείται να παίξει βασικό ρόλο δημιουργώντας πολίτες οι οποίοι θα αναλάβουν δράση και θα προτείνουν δημιουργικές λύσεις για ένα βιώσιμο μέλλον. Ένα Σχολείο δεν μπορεί να θεωρηθεί π.χ. Αειφόρο ή Πράσινο ή Οικολογικό μόνο επειδή εξοικονομεί ενέργεια ή εφαρμόζει προγράμματα ανακύκλωσης ή εάν οι μαθητές του συμμετέχουν σε έναν καθαρισμό παραλίας. Θα πρέπει να προσεγγίζει το περιβάλλον με τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται η ολοκληρωμένη και συνολική αντίληψη του και των προβλημάτων του ώστε να καταλήγει σε αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών (π.χ εγκατάλειψη του πλαστικού μιας χρήσης σε κάθε μορφή του) και ανάληψη δράσης ( καθαρισμός, ενημέρωση της σχολικής και τοπικής κοινότητας). Τα προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στηρίζονται στις αρχές της συμμετοχής της συλλογικής προσπάθειας της συνεργασίας και της σύμπραξης. Η ΠΕ αρχίζει στο Σχολείο, με υλοποίηση στην αίθουσα, με αφόρμηση ένα πραγματικό πρόβλημα που υπάρχει στην καθημερινότητά των παιδιών, το προσεγγίζει με κριτική σκέψη, αναζητώντας λύσεις, ενώ προωθεί την πρωτοβουλία, την φαντασία και την δημιουργικότητα καταλήγοντας στην ευαισθητοποίηση στα περιβαλλοντικά ζητήματα. Αυτό έχει ελπίδες να πετύχει μόνο με την δια βίου Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Σε μια θαυμάσια ρήση ο Jonas Salk είπε: «Αν όλα τα έντομα εξαφανίζονταν από τη Γη, μέσα σε 50 χρόνια όλη η ζωή στον πλανήτη θα τελείωνε. Αν το ανθρώπινο είδος εξαφανιζόταν από τη Γη, μέσα σε 50 χρόνια όλες οι μορφές ζωής θα ευδοκιμούσαν».

Ποια είναι η σημαντικότερη πρόκληση που αντιμετωπίζει το εκπαιδευτικό σύστημα σήμερα;

Σε μια κοινωνία που έχει πάψει να ιεραρχεί υψηλότερα όλων των αξιών τη μόρφωση θεωρώ ότι το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να αναζητήσει την χαμένη του αξία. Και επειδή η καρδιά του εκπαιδευτικού συστήματος είναι οι εκπαιδευτικοί της τάξης και οι μαθητές και οι μαθήτριες , θα έπρεπε η εκάστοτε ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας καθώς όλοι οι «σοφοί» που την πλαισιώνουν κάθε φορά , να σκύψουν και να αφουγκραστούν τις πραγματικές ανάγκες και τα πραγματικά προβλήματα, να τα καταγράψουν και να προχωρήσουν σε κατάλληλες διορθωτικές κινήσεις. Η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση και η πανδημία -για τις επιπτώσεις της οποίας δεν έγινε ούτε μία έρευνα από το υπουργείο Παιδείας-, το συνεχές ράβε -ξήλωνε των μεταρρυθμίσεων, έχουν φέρει την κατάσταση σε οριακό σημείο απαξίωσης. Οι εκπαιδευτικοί εγκαλούν τους γονείς για αδιαφορία και οι γονείς τους εκπαιδευτικούς, το υπουργείο να κατηγορεί τους συνδικαλιστές και αυτοί με την σειρά τους τους κομματικούς μηχανισμούς. Μεγάλος χαμένος; Τα παιδιά και κυρίως οι μαθητές και οι μαθήτριες του Γυμνασίου.

Ποιο θεωρείτε το πλέον επιτυχημένο εκπαιδευτικό σύστημα διεθνώς και τι θα είχαμε να μάθουμε από αυτό;

Θα έλεγα ότι επιτυχημένο είναι ένα σύστημα όπου η σχολική εγκατάλειψη είναι μηδενική, δεν έχει φαινόμενα εκφοβισμού, η εκπαιδευτική διαδικασία λαμβάνει χώρα σε αξιοπρεπείς συνθήκες για καθηγητές και μαθητές, υπάρχει συνέχεια, σέβεται και αναγνωρίζει όλες τις ικανότητες του παιδιού, είναι συμπεριληπτικό, αλλά δεν φοβάται να βάλει κανόνες και όρια, με δύο λόγια ένα εκπαιδευτικό σύστημα σχεδιασμένο συναινετικά και εκ θεμελίων ώστε να έχει πιθανότητες να ακολουθήσει την 4η Βιομηχανική Επανάσταση.

Ένα πρωτότυπο παιδικό βιβλίο για το περιβάλλον

Μπορεί ένα επιστημονικό project να γίνει παιδικό βιβλίο και μάλιστα τόσο καλό ώστε να μην μπορείς να το αφήσεις από τα χέρια σου ακόμη και αν είσαι ενήλικας. Ναι μπορεί. Χάρη σε έξι καταπληκτικούς επιστήμονες.

Οι συγγραφείς του βιβλίου στην έκθεση βιβλίου της Μπολόνια. Από επάνω δεξιά και δεξιόστροφα. Lorena Axinte, Alessandro Vasta, Angela Moriggi, Anastasia Papangelou, Marta Nieto Romero και Kelli Rose Pearson.

Ψάχνετε ιστορίες που μεταδίδουν αισιοδοξία. Που μιλούν στα παιδιά για ζητήματα που αφορούν την διάσωση του πλανήτη με ευχάριστο και κατανοητό τρόπο; Ιστορίες που θα εμπνεύσουν παιδιά ( αλλά και ενήλικες) να κάνουν την διαφορά στο σχολείο τους, στην γειτονιά τους, στις κοινότητες τους σε θέματα που αφορούν την βιωσιμότητα και το περιβάλλον. Το παιδικό βιβλίο «Once UponThe Future» ήρθε να κάνει αυτό ακριβώς.

Γραμμένο όχι όπως θα περιμέναμε από κάποιον συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας αλλά από έξι επιστήμονες-ερευνητές (από διαφορετικές χώρες, μεταξύ των οποίων και την Ελλάδα) που αναμετρώνται με πολύ απαιτητικά επιστημονικά αντικείμενα. Συναντήθηκαν στα πλαίσια του επιστημονικό προγράμματος «Susplace» του Marie Skłodowska-Curie Actions Innovative Training Network (ITN) που πραγματοποιήθηκε από το 2016 μέχρι το 2019 και χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Η ιδέα προέκυψε σε ένα από τα workshop του προγράμματος το οποίο εξέταζε το πως η επιστήμη μπορεί να χρησιμοποιήσει την μέθοδο της αφήγησης ιστοριών (storytelling) για να επικοινωνήσει με το ευρύ κοινό. Κάποιος τότε ανέφερε την γνωστή φράση που συχνά αποδίδεται στον Αϊνστάιν και λέει πως «Εάν δεν μπορείς να εξηγήσεις κάτι σε ένα εξάχρονο παιδί, τότε και εσύ δεν το έχεις καταλάβει».

H δύναμη του storytelling

Ήταν τότε που προέκυψε η ιδέα ενός παιδικού βιβλίου που θα μιλά με κατανοητό τρόπο μέσα από παιδικές ιστορίες για τα θέματα που απασχόλησαν το project «Susplace» και θα αποτελούσε μια από τις απόρροιες του. «Αυτό είναι» σκέφτηκαν. «Ας γράψουμε ιστορίες για παιδιά. Ποιος άλλωστε είναι ο καλύτερος τρόπος να συνδυάσεις την απαιτητική έρευνα με την απήχηση σε ένα ευρύ κοινό» σκέφτηκαν οι ερευνητές του «Susplace» που στην συνέχεια οργάνωσαν μια σειρά workshop στα οποία ανέπτυξαν τις ιδέες τους αλλά και εξοικειώθηκαν με την τέχνη της συγγραφής παιδικού βιβλίου. Τρία χρόνια μετά το βιβλίο κυκλοφόρησε στα αγγλικά από τον ανεξάρτητο ισπανικό εκδοτικό οίκο Βabidi Βu Libros ενώ αναζητά εκδότη και στην χώρα μας.

Συγγραφείς του πέντε γυναίκες και ένας άνδρας όλοι επιστήμονες ερευνητές που ο καθένας από το πεδίο του εργάζεται για μια πιο συμπεριληπτική κοινωνία και έναν πιο βιώσιμο πλανήτη. Η LorenaAxinte, ερευνήτρια και σύμβουλος στην futuremobility, η Angela Moriggi επιστήμονας κοινωνικής καινοτομίας, η Marta Nieto Romero, ειδική στην διακυβέρνηση κοινωνικο-οικολογικών συστημάτων, η Αναστασία Παπαγγέλου μηχανικός περιβάλλοντος, η Kelli Rose Pearson εξειδικευμένη σε πρακτικές που ενισχύουν την ηγεσία βιωσιμότητας και ο Alessandro Vasta, ερευνητής παραδοσιακών κοινοτήτων και πρακτικών.

Όσο περίπλοκα και απαιτητικά είναι τα επιστημονικά πεδία τα οποία μελετούν οι ερευνητές της ομάδας τόσο πιο εύληπτες και διασκεδαστικές είναι οι ιστορίες που έχουν συμπεριλάβει στο βιβλίο «Once Upon The Future», του οποίου την εκπληκτική εικονογράφηση έχει κάνει η καλλιτέχνης Rita Reis.

H Charlie ένα καρότο με μεγάλη μύτη αντιμετωπίζει μια συμμορία πλαστικών μπουκαλιών στην ιστορία της Αναστασίας Παπαγγέλου «The magic Jumble». Το «Almain The Woods» διηγείται τις περιπέτειες δύο εφήβων που θέλουν να ανακαλύψουν ένα φυτό που απειλείται από εξαφάνιση και είναι απαραίτητο για την σωτηρία του δάσους. Στο «The City’Heartbeat» της Lorena Axinte, η Olivia δεν βγαίνει ποτέ από το σπίτι της μέχρι που μια καινούργια συμμαθήτρια που έρχεται από μια μακρινή χώρα την κάνει να ανακαλύψει την χαρά του να παίζει έξω. Στο «The Legend of the Cosmos Mariners» της Kelli RosePearson η θεία Bloom γύρω από μια φωτιά διηγείται τις ιστορίες των Cosmo Mariners που μάχονται για να σώσουν τον πλανήτη. Στο Brunaia της Marta Nieto Romero κανείς μπορεί να περιηγηθεί στο Wood Wide Web μέσα από ένα μαγικό portal ενώ στην ιστορία του FashionistaJamie του Alessandro Vasta ο Jamie ρισκάρει την φήμη του παρουσιάζοντας τα λινά παραδοσιακά εργόχειρα της γιαγιάς του.

To cut a long story short

Όπως εξηγεί ο Vasta η ιστορία του πραγματεύεται το θέμα του σεβασμού στην παράδοση και στην κουλτούρα των αγροτικών περιοχών αλλά και την σημασία και την αρνητική επίδραση της fast fashion. «Μέσα από το βιβλίο τα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία να αναμετρηθούν με αυτά τα ζητήματα και να αλλάξουν την νοοτροπία τους υιοθετώντας πιο βιώσιμες πρακτικές. Ο Jamie στο βιβλίο ενσαρκώνει το στερεότυπο του παιδιού της μεγάλης πόλης που λατρεύει την fast fashion μια τάση που βλέπω να υιοθετούν πολλά παιδιά γύρω μου».

Για την Angela Moriggi «αυτό το βιβλίο ήταν η πιο αυθεντική απόπειρα να επικοινωνήσω την επιστήμη μου που έκανα ποτέ. Ήταν ένα άλμα πίστης για μένα και ένα ταξίδι στο οποίο έπρεπε να μαθαίνω νέα πράγματα συνεχώς».

To εξώφυλλο του βιβλίου

Η ιστορία της Αναστασίας Παπαγγέλου «διαδραματίζεται σε σκουπιδοτενεκέδες, υπονόμους και κάδους κομπόστ, τα οποία στην κοινωνία μας θεωρούνται βρώμικα και σιχαμερά. Το βρώμικο και το σιχαμερό, όμως, είναι θέμα οπτικής γωνίας και μέσα στους κάδους και τους σωρούς αυτούς συντελούνται μικρά θαύματα. Με την ιστορία μου ήθελα να αναδείξω τη μαγεία έναντι της βρωμιάς, και το πώς αυτό που θεωρούμε στην κοινωνία μας σκουπίδι, είναι συχνά ένας πόρος, ένας μικρός θησαυρός» αναφέρει η ίδια. Όσο για την έμπνευση η Κelli Rose Pearson χρειάστηκε να διαβάσει τα αγαπημένα της βιβλία παιδικής λογοτεχνίας όπως το «A Wrinkle in Time» της Madeline L’Engle, τη σειρά βιβλίων «Golden Compass» του Phillip Pullman, το «Coraline» του Neil Gaiman και τα άπαντα του Roald Dahl (για να ακονίσω το χιούμορ μου και να το κάνω πιο ατίθασο και καυστικό.

«Στην εποχή της Γκρέτα Τούνμπερκ είναι οι περιπέτειες αυτών των μικρών ηρώων οι πιο θεραπευτικές ιστορίες που μπορούμε να πούμε στα παιδιά μας» αναφέρει η Susanne Moser ερευνήτρια και σύμβουλος για την κλιματική αλλαγή που έγραψε και τον πρόλογο του βιβλίου. Το Once Upon the Future είναι ένα βιβλίο «γεμάτο περιπέτειες, ελπίδα, λύτρωση. Μια βαθιά εξερεύνηση που σε βοηθά να συνδεθείς με τους άλλους ανθρώπους αλλά και να νιώθεις ασφαλής να είσαι ο εαυτός σου. Μια πρόσκληση να ονειρευτείς, να δημιουργήσεις και να γίνεις μέλος ενός διασυνδεδεμένου κόσμου»