Μπορεί ένα επιστημονικό project να γίνει παιδικό βιβλίο και μάλιστα τόσο καλό ώστε να μην μπορείς να το αφήσεις από τα χέρια σου ακόμη και αν είσαι ενήλικας. Ναι μπορεί. Χάρη σε έξι καταπληκτικούς επιστήμονες.
Ψάχνετε ιστορίες που μεταδίδουν αισιοδοξία. Που μιλούν στα παιδιά για ζητήματα που αφορούν την διάσωση του πλανήτη με ευχάριστο και κατανοητό τρόπο; Ιστορίες που θα εμπνεύσουν παιδιά ( αλλά και ενήλικες) να κάνουν την διαφορά στο σχολείο τους, στην γειτονιά τους, στις κοινότητες τους σε θέματα που αφορούν την βιωσιμότητα και το περιβάλλον. Το παιδικό βιβλίο «Once UponThe Future» ήρθε να κάνει αυτό ακριβώς.
Γραμμένο όχι όπως θα περιμέναμε από κάποιον συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας αλλά από έξι επιστήμονες-ερευνητές (από διαφορετικές χώρες, μεταξύ των οποίων και την Ελλάδα) που αναμετρώνται με πολύ απαιτητικά επιστημονικά αντικείμενα. Συναντήθηκαν στα πλαίσια του επιστημονικό προγράμματος «Susplace» του Marie Skłodowska-Curie Actions Innovative Training Network (ITN) που πραγματοποιήθηκε από το 2016 μέχρι το 2019 και χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η ιδέα προέκυψε σε ένα από τα workshop του προγράμματος το οποίο εξέταζε το πως η επιστήμη μπορεί να χρησιμοποιήσει την μέθοδο της αφήγησης ιστοριών (storytelling) για να επικοινωνήσει με το ευρύ κοινό. Κάποιος τότε ανέφερε την γνωστή φράση που συχνά αποδίδεται στον Αϊνστάιν και λέει πως «Εάν δεν μπορείς να εξηγήσεις κάτι σε ένα εξάχρονο παιδί, τότε και εσύ δεν το έχεις καταλάβει».
H δύναμη του storytelling
Ήταν τότε που προέκυψε η ιδέα ενός παιδικού βιβλίου που θα μιλά με κατανοητό τρόπο μέσα από παιδικές ιστορίες για τα θέματα που απασχόλησαν το project «Susplace» και θα αποτελούσε μια από τις απόρροιες του. «Αυτό είναι» σκέφτηκαν. «Ας γράψουμε ιστορίες για παιδιά. Ποιος άλλωστε είναι ο καλύτερος τρόπος να συνδυάσεις την απαιτητική έρευνα με την απήχηση σε ένα ευρύ κοινό» σκέφτηκαν οι ερευνητές του «Susplace» που στην συνέχεια οργάνωσαν μια σειρά workshop στα οποία ανέπτυξαν τις ιδέες τους αλλά και εξοικειώθηκαν με την τέχνη της συγγραφής παιδικού βιβλίου. Τρία χρόνια μετά το βιβλίο κυκλοφόρησε στα αγγλικά από τον ανεξάρτητο ισπανικό εκδοτικό οίκο Βabidi Βu Libros ενώ αναζητά εκδότη και στην χώρα μας.
Συγγραφείς του πέντε γυναίκες και ένας άνδρας όλοι επιστήμονες ερευνητές που ο καθένας από το πεδίο του εργάζεται για μια πιο συμπεριληπτική κοινωνία και έναν πιο βιώσιμο πλανήτη. Η LorenaAxinte, ερευνήτρια και σύμβουλος στην futuremobility, η Angela Moriggi επιστήμονας κοινωνικής καινοτομίας, η Marta Nieto Romero, ειδική στην διακυβέρνηση κοινωνικο-οικολογικών συστημάτων, η Αναστασία Παπαγγέλου μηχανικός περιβάλλοντος, η Kelli Rose Pearson εξειδικευμένη σε πρακτικές που ενισχύουν την ηγεσία βιωσιμότητας και ο Alessandro Vasta, ερευνητής παραδοσιακών κοινοτήτων και πρακτικών.
Όσο περίπλοκα και απαιτητικά είναι τα επιστημονικά πεδία τα οποία μελετούν οι ερευνητές της ομάδας τόσο πιο εύληπτες και διασκεδαστικές είναι οι ιστορίες που έχουν συμπεριλάβει στο βιβλίο «Once Upon The Future», του οποίου την εκπληκτική εικονογράφηση έχει κάνει η καλλιτέχνης Rita Reis.
H Charlie ένα καρότο με μεγάλη μύτη αντιμετωπίζει μια συμμορία πλαστικών μπουκαλιών στην ιστορία της Αναστασίας Παπαγγέλου «The magic Jumble». Το «Almain The Woods» διηγείται τις περιπέτειες δύο εφήβων που θέλουν να ανακαλύψουν ένα φυτό που απειλείται από εξαφάνιση και είναι απαραίτητο για την σωτηρία του δάσους. Στο «The City’Heartbeat» της Lorena Axinte, η Olivia δεν βγαίνει ποτέ από το σπίτι της μέχρι που μια καινούργια συμμαθήτρια που έρχεται από μια μακρινή χώρα την κάνει να ανακαλύψει την χαρά του να παίζει έξω. Στο «The Legend of the Cosmos Mariners» της Kelli RosePearson η θεία Bloom γύρω από μια φωτιά διηγείται τις ιστορίες των Cosmo Mariners που μάχονται για να σώσουν τον πλανήτη. Στο Brunaia της Marta Nieto Romero κανείς μπορεί να περιηγηθεί στο Wood Wide Web μέσα από ένα μαγικό portal ενώ στην ιστορία του FashionistaJamie του Alessandro Vasta ο Jamie ρισκάρει την φήμη του παρουσιάζοντας τα λινά παραδοσιακά εργόχειρα της γιαγιάς του.
To cut a long story short
Όπως εξηγεί ο Vasta η ιστορία του πραγματεύεται το θέμα του σεβασμού στην παράδοση και στην κουλτούρα των αγροτικών περιοχών αλλά και την σημασία και την αρνητική επίδραση της fast fashion. «Μέσα από το βιβλίο τα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία να αναμετρηθούν με αυτά τα ζητήματα και να αλλάξουν την νοοτροπία τους υιοθετώντας πιο βιώσιμες πρακτικές. Ο Jamie στο βιβλίο ενσαρκώνει το στερεότυπο του παιδιού της μεγάλης πόλης που λατρεύει την fast fashion μια τάση που βλέπω να υιοθετούν πολλά παιδιά γύρω μου».
Για την Angela Moriggi «αυτό το βιβλίο ήταν η πιο αυθεντική απόπειρα να επικοινωνήσω την επιστήμη μου που έκανα ποτέ. Ήταν ένα άλμα πίστης για μένα και ένα ταξίδι στο οποίο έπρεπε να μαθαίνω νέα πράγματα συνεχώς».
Η ιστορία της Αναστασίας Παπαγγέλου «διαδραματίζεται σε σκουπιδοτενεκέδες, υπονόμους και κάδους κομπόστ, τα οποία στην κοινωνία μας θεωρούνται βρώμικα και σιχαμερά. Το βρώμικο και το σιχαμερό, όμως, είναι θέμα οπτικής γωνίας και μέσα στους κάδους και τους σωρούς αυτούς συντελούνται μικρά θαύματα. Με την ιστορία μου ήθελα να αναδείξω τη μαγεία έναντι της βρωμιάς, και το πώς αυτό που θεωρούμε στην κοινωνία μας σκουπίδι, είναι συχνά ένας πόρος, ένας μικρός θησαυρός» αναφέρει η ίδια. Όσο για την έμπνευση η Κelli Rose Pearson χρειάστηκε να διαβάσει τα αγαπημένα της βιβλία παιδικής λογοτεχνίας όπως το «A Wrinkle in Time» της Madeline L’Engle, τη σειρά βιβλίων «Golden Compass» του Phillip Pullman, το «Coraline» του Neil Gaiman και τα άπαντα του Roald Dahl (για να ακονίσω το χιούμορ μου και να το κάνω πιο ατίθασο και καυστικό.
«Στην εποχή της Γκρέτα Τούνμπερκ είναι οι περιπέτειες αυτών των μικρών ηρώων οι πιο θεραπευτικές ιστορίες που μπορούμε να πούμε στα παιδιά μας» αναφέρει η Susanne Moser ερευνήτρια και σύμβουλος για την κλιματική αλλαγή που έγραψε και τον πρόλογο του βιβλίου. Το Once Upon the Future είναι ένα βιβλίο «γεμάτο περιπέτειες, ελπίδα, λύτρωση. Μια βαθιά εξερεύνηση που σε βοηθά να συνδεθείς με τους άλλους ανθρώπους αλλά και να νιώθεις ασφαλής να είσαι ο εαυτός σου. Μια πρόσκληση να ονειρευτείς, να δημιουργήσεις και να γίνεις μέλος ενός διασυνδεδεμένου κόσμου»