Τα Έθνη των Γυναικών

Έθνη, γενιές, φύλα και φυλές ενώνονται για τον σκοπό της γυναικείας ενδυνάμωσης στην οργάνωση Nation of Women που πρόσφατα εγκαινίασε την δράση της και στην χώρα μας. Η leader του ελληνικού chapter Ιλιάδα Κοθρά μιλά για την οργάνωση αλλά και για τις γυναίκες σήμερα.

Τα τελευταία χρόνια οι οργανισμοί που δραστηριοποιούνται στον χώρο της γυναικείας ενδυνάμωσης πληθαίνουν διαδίδοντας το μήνυμα της ισότητας, της συμπερίληψης, των ίσων ευκαιριών αλλά παρέχοντας και πρακτικά εργαλεία στις γυναίκες να διεκδικήσουν την θέση τους και τα όνειρα τους. Στις 21 Ιουνίου ένας τέτοιος διεθνής οργανισμός, το Nations of Women που σκοπό έχει την ενδυνάμωση, την επιμόρφωση, την επιχειρηματική και οικονομική παιδεία των γυναικών μέσα από την αποτελεσματική δικτύωση, ξεκίνησε την δράση του και στην χώρα μας. Το ελληνικό τμήμα του εγκαινιάστηκε επίσημα με μία συζήτηση με θέμα την ενδυνάμωση μέσα από την επιχειρηματικότητα στον χώρο του The Apivita Experience Store. Στην ομιλία συμμετείχαν η Μαριάννα Δεβεντζόγλου, επιχειρηματίας του brand Oleosophia, η σχεδιάστρια κοσμημάτων Δανάη Γιαννέλλη και η συμβουλευτική ψυχολόγος, ψυχοεκπαιδευτική σύμβουλος, συγγραφέας και σύμβουλος προσωπικής Ανάπτυξης, Thanopoulou G Gina ED.M., M.A., Harvard University. Το Generation Woman μίλησε με την leader του ελληνικού chapter του οργανισμού Ιλιάδα Κοθρά για την γυναικεία ενδυνάμωση, το Nation Of Women, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες σήμερα και τι έρχεται για τις επόμενες γενιές.

Πως ήρθες σε επαφή με το Nations of Women και πως έγινε η επιλογή σου σαν leader του ελληνικού chapter του οργανισμού;

H πρώτη μου επαφή με τον Οργανισμό ήρθε δύο χρόνια πριν. Λόγω της καμπάνιας που τρέχουμε εδώ και 4 χρόνια κατά της ενδοοικογενειακής βίας, είμαι ιδιαίτερα ενεργή σε ότι αφορά το κομμάτι «γυναικεία ενδυνάμωση». Έτσι, σαν μέλος και σε άλλους διεθνείς Οργανισμούς που στόχο έχουν την δικτύωση μεταξύ γυναικών (συνεργάζομαι με ομάδες γυναικών σε Ινδία και Αφγανιστάν) είχα την χαρά να συμμετέχω σε πολλές από τις εκδηλώσεις τους αλλά και την τιμή να λάβουμε διακρίσεις σαν ομάδα σε ότι αφορά τις δράσεις μας, όχι μόνο της καμπάνιας αλλά και των εκδηλώσεων της πλατφόρμας Living Postcards. Η καραντίνα όμως, μου έδωσε την δυνατότητα να γνωρίσω καλύτερα την ομάδα του μέσω συνεχών online events και zoom meetings, και να χτίσω μια δυνατή σχέση μαζί τους. Η βράβευση μου το 2021 στα Change Maker Awards μου έδωσε το κίνητρο να πάω ακόμα ένα βήμα πιο πέρα και να κάνω αίτηση για να αναλάβω το ελληνικό τμήμα του Οργανισμού. Μετά από εκπαίδευση εβδομάδων, έγινα δεκτή και έτσι ξεκίνησε ένας νέος κύκλος προσωπικός αλλά και επαγγελματικός.

Έχοντας μεγάλη εμπειρία στον χώρο της γυναικείας ενδυνάμωσης τι είναι αυτό που σε ενέπνευσε στο Nations of Women και τι ιδιαίτερο έχει να προσφέρει ο οργανισμός.

Θα έλεγα όλη η ομάδα και ιδιαίτερα η ιδρύτρια του Οργανισμού, Tina Alton. Μια γυναίκα με τεράστια εμπειρία σε θέματα χρηματοοικονομικά και με ένα δυνατό portfolio. Μέχρι και σήμερα έχει εργαστεί με 5000 επιχειρηματίες ως μέντορας, ειδικά με γυναίκες που ξεκινούν την δική τους επιχείρηση και χρειάζονται καθοδήγηση. Πέρα από αυτό, είναι εκείνη που μας δίνει έμπνευση, και όραμα. Ο συγκεκριμένος Οργανισμός δεν έχει σύνορα, και αυτό είναι από τα πράγματα που με γοήτευσαν εξαρχής. Ο βασικός στόχος είναι όχι μόνο να ενδυναμώσει τις γυναίκες σε πολλές χώρες αλλά να τις κάνει να νιώσουν οικονομικά και ψυχικά ασφαλείς, να νιώσουν Ηγέτιδες, κάτι που όλες οι γυναίκες αξίζουν.

Ποια είναι η παρουσία του, το στίγμα του, τα επιτεύγματα του διεθνώς.

Η συνεχής παρουσία του σε Αμερική, Μαλαισία, Τουρκία, Αφρική, Ηνωμένο Βασίλειο, μέσω διαδραστικών workshops. Εκδηλώσεις με θέματα όπως η ηγεσία, οι επαγγελματικές δεξιότητες, η προσωπική στήριξη. Τον Σεπτέμβριο, το πρώτο Συνέδριο του Οργανισμού θα πραγματοποιηθεί στο Johannesburg, ένα συνέδριο που θα φέρει κοντά γυναίκες από τους τομείς του επιχειρείν, και της οικονομίας από κάθε γωνιά του πλανήτη.

Ποια είναι η "φυλή" του Nations of Women, το "προφίλ" των ηγέτιδων του αλλά και των μελών του.

Οι γυναίκες που στηρίζουν τις άλλες γυναίκες. Οι γυναίκες που επιθυμούν να δούνε τις άλλες γυναίκες επιτυχημένες. Το λέμε συχνά, αλλά δεν είναι ούτε δεδομένο, ούτε εύκολο. Μια ματιά σε σχόλια γυναικών πάνω σε αναρτήσεις που αφορούν άλλες γυναίκες, τρομάζει. Το παλεύουμε πολύ αυτό μέσα στον Οργανισμό. Υπάρχει ένα πρωτόκολλο συμπεριφοράς, το οποίο στην αρχή με ξένισε, αλλά όσο άρχισα να γίνομαι μέρος του όλου τρόπου σκέψης, άρχισα να το κατανοώ βαθύτερα. Πιστεύουμε στην γυναικεία δύναμη απόλυτα. Αυτός είναι ο λόγος που θέλουμε να στηρίζουμε η μία την άλλη, αφήνοντας πίσω συμπεριφορές του παρελθόντος που επιβεβαιώνουν πως ο κακός γυναικείος ανταγωνισμός, υφίσταται. Για μας, αυτό είναι το στοίχημα. Καμία γυναίκα δεν έχει λόγο να ανταγωνίζεται μια άλλη γυναίκα.

Όλες είμαστε μοναδικές.

Σε ποιες γυναίκες απευθύνεται;

Σε όλες όσες επιθυμούν να πάνε την ζωή τους ένα βήμα παρακάτω, να εξελιχθούν, να δουλέψουν τα αδύνατα σημεία τους και να τα μετατρέψουν σε δυνατά. Έχω άλλωστε την αίσθηση πως κάθε οργανισμός άλλωστε που έχει σαν θέμα την γυναικεία ενδυνάμωση, αφορά όλες τις γυναίκες.

Η leader του ελληνικού chapter του Nation of Women Ιλιάδα Κοθρά

Η οργάνωση δραστηριοποιείται τόσο στον χώρο της προσωπικής ανάπτυξης όσο και στην επιχειρηματική και οικονομική εκπαίδευση των γυναικών. Ποιο είναι αυτό που έχει για σένα μεγαλύτερη σημασία στην ενδυνάμωση των γυναικών. Για παράδειγμα το χτίσιμο της αυτοπεποίθησης ή ο οικονομικός αλφαβητισμός;

Η οικονομική επιμόρφωση φέρνει αύξηση της αυτοπεποίθησης, και κάθε κίνηση προς προσωπική εξέλιξη φέρνει αποτελέσματα. Για μένα, η οικονομική ανεξαρτησία είναι κάτι εξαιρετικά σημαντικό. Ξέρετε, στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή, μόνο 1 στους 20 CEO είναι γυναίκα. Αμείβονται λιγότερο από τους άντρες συναδέλφους τους κάνοντας ακριβώς την ίδια δουλειά. Οι περισσότερες δεν γνωρίζουν τα δικαιώματα τους στην εργασία τους, και δεν μπορούν καν να διεκδικήσουν παραπάνω χρήματα. Με προβληματίζει πολύ το ότι δεν δίνονται εύκολα κεφάλαια σε αμιγώς γυναικείες startups καθώς οι επενδυτές θεωρούν πως οι γυναίκες δεν ρισκάρουν, δεν είναι επιθετικές στην στρατηγική τους, άρα δεν μπορούν να αποδώσουν τεράστια κέρδη μακροπρόθεσμα. Είναι πολλά τα στερεότυπα αλλά το βασικό είναι να πιστέψουν οι ίδιες οι γυναίκες στον εαυτό τους. Έχω δει φωτισμένα μυαλά να συρρικνώνονται και να αυτοπεριορίζονται λόγω χαμηλής αυτοεκτίμησης. Αυτό πρέπει να αλλάξει.

Πως θα δραστηριοποιηθεί το ελληνικό chapter;

Με μηνιαίες συναντήσεις, είτε δια ζώσης είτε online (ας μην ξεχνάμε πως με δεν έχουμε ξεμπερδέψει οριστικά με το θέμα covid -19) Σε κάθε περίπτωση θα υπάρχουν πολύωρα workshops (είτε δωρεάν, είτε με κάποιο μικρό κόστος) και καλεσμένους καθηγητές/ομιλητές από τομείς που αφορούν την επιχειρηματικότητα, την ψυχολογία, το personal branding, το digital marketing. Με ενδιαφέρει πολύ και το θέμα της σωστής δικτύωσης. Είναι πολύ σημαντικό το networking σαν αξία. Να ενωθούμε, να μοιραστούμε πράγματα, να πάμε «μαζί» παρακάτω.

Ποιο είναι το σημαντικότερο εμπόδιο που αντιμετωπίζει η σύγχρονη Ελληνίδα σήμερα στην εξέλιξη και την ανάπτυξη της.

Τα στερεότυπα είναι ένα εμπόδιο σημαντικό. Αλλά γίνονται βήματα, πολλά βήματα μπροστά και αυτό είναι ελπιδοφόρο. Είμαστε τυχεροί που ζούμε σε μια εποχή που τα κοινωνικά δίκτυα μοιράζονται ιστορίες γυναικών με δύναμη, είμαστε τυχεροί που μαθαίνουμε για αυτές και τα επιτεύγματα τους.

Φανταστείτε πόσο ακατόρθωτο ήταν αυτό πριν πολλές δεκαετίες που δεν μαθαίναμε σχεδόν τίποτα για πετυχημένες γυναίκες, που δεν μπορούσε να πάρει έμπνευση η μια από την άλλη για να αλλάξει θετικά την ζωή της. Πόσες έμειναν στο σκοτάδι και πόσο αυτό το σκοτάδι κράτησε στάσιμες χιλιάδες άλλες με ταλέντα και όραμα. Ευκαιρίες υπάρχουν, φτάνει να πιστέψουμε πως μας ανήκουν.

Πως φαντάζεσαι την γενιά μας αλλά και τις νεότερες γυναίκες σε πέντε και δέκα χρόνια από τώρα.

Η γενιά μας κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί. Και το καταφέρνει. Είχε και έχει να αντιμετωπίσει διάφορα, αλλά είναι μια γενιά αποφασισμένη να διορθώσει τα κακώς κείμενα. Τις νεότερες γυναίκες τις φαντάζομαι όπως ακριβώς θα είναι: Υπέροχες. Ανεξάρτητες. Πιο δυναμικές. Δίκαιες. Εξοικειωμένες με τα τεχνολογικά θαύματα που θα τα χρησιμοποιήσουν για να φτιάξουν έναν καλύτερο κόσμο. Ευαισθητοποιημένες σε θέματα όπως η κλιματική αλλαγή, και η αντιμετώπιση κοινωνικών θεμάτων που μαστίζουν την καθημερινότητα μας , όπως η βία. Πιστεύω απόλυτα στην νέα γενιά. Είναι το μέλλον μας.

Τι ισχύει στην Ελλάδα για τις αμβλώσεις;

Η δικηγόρος Κάτια Νεοφύτου εξηγεί το νομικό πλαίσιο που διέπει το θέμα των αμβλώσεων.

Η άμβλωση, ή αλλιώς τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης, είναι σήμερα νόμιμη υπό τις προϋποθέσεις του άρθρου 304 του Ποινικού Κώδικα (ΠΚ). Στην ελληνική νομική θεωρία, το δικαίωμα στην άμβλωση βρίσκει τις ρίζες του στην ελευθερία ανάπτυξη της προσωπικότητας - προσωπική ελευθερία, που κατοχυρώνεται από το άρθρο 5 του Συντάγματος, και ειδικότερα του σωματικού αυτοκαθορισμού που προκύπτει από τη παράγραφο 2, του δικαιώματος στην ζωή και την υγεία της παραγράφου 5, καθώς και από το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του άρθρου 9 παρ. 1 που αντιστοιχεί στο άρθρο 8 της ΕΣΔΑ. Σημειωτέον, η άμβλωση δεν ήταν ποτέ παράνομη στην Ελλάδα, απλώς δεν προβλεπόταν νομικά. Πρώτη φορά κατοχυρώθηκε νομικά η άμβλωση στο άρ. 5 παρ. 3 του Ν. 821/1978, το οποίο επέτρεπε την άμβλωση α) μέχρι και τη 12η εβδομάδα της εγκυμοσύνης σε περιπτώσεις που υπήρχε κίνδυνος για τη ψυχική υγεία της μητέρας και το γεγονός αυτό διαπιστωνόταν από ψυχίατρο εργαζόμενο σε Νοσηλευτικό Ίδρυμα Δημοσίου Δικαίου και β) μέχρι και την 20η εβδομάδα της εγκυμοσύνης εφόσον διαπιστώνονταν με σύγχρονα μέσα προγνωστικού ελέγχου (προγεννητική διάγνωση) σοβαρές ανωμαλίες στο έμβρυο που έχουν ως αποτέλεσμα τη γέννηση παθολογικών νεογνών.

Μετέπειτα, στο άρθρο 1 του Ν. 1609/1986, καθιερώθηκε η υποχρέωση της Πολιτείας για την προστασία της υγείας της γυναίκας, και για την παροχή περίθαλψης σε οργανωμένες νοσηλευτικές μονάδες κατά την τεχνητή διακοπή της κύησης.

Σήμερα, σύμφωνα με το άρθρο. 304 παρ.1 ΠΚ, η τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης τιμωρείται με κάθειρξη έως 10 ετών όταν διενεργείται χωρίς τη συναίνεση της εγκύου. Στην παρ. 2 προβλέπεται ποινή φυλάκισης έως 3 έτη ή χρηματική ποινή για όποιον, με τη συναίνεση της εγκύου ή των προσώπων που έχουν τη γονική μέριμνα ή επιμέλειά της αν αυτή είναι ανίκανη να συναινέσει, διακόπτει την εγκυμοσύνη της και ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 2 χρόνια και χρηματική ποινή αν ενεργεί κατ’ επάγγελμα. Με την ίδια ποινή, μειωμένη κατά το μέτρο του άρθρου 83, τιμωρείται και όποιος προμηθεύει σε έγκυο τα μέσα για τη διακοπή της εγκυμοσύνης της, εφόσον έγινε τουλάχιστον απόπειρα αυτής ενώ σύμφωνα με την παρ.3 προβλέπεται φυλάκιση έως έξι μήνες ή χρηματική ποινή για την έγκυο που μετά την 24η εβδομάδα της κύησης διακόπτει την εγκυμοσύνη της ή επιτρέπει σε άλλον να την διακόψει.

Κατ’ εξαίρεση, ο άδικος χαρακτήρας της πράξης αίρεται στις περιπτώσεις της παρ. 4 του άρθρου 304 (όπως προβλέφθηκαν με το Ν. 1609/1986), δηλαδή αν συντρέχει μια από τις εξής περιπτώσεις:

α) όταν η εγκυμοσύνη δεν έχει υπερβεί τις 12 εβδομάδες,

β) όταν η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού, αποπλάνησης ανήλικης, αιμομιξίας και κατάχρησης γυναίκας ανίκανης να αντισταθεί και δεν έχει υπερβεί τη 19η εβδομάδα,

γ) σε περίπτωση που υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις παθολογικού νεογνού και η εγκυμοσύνη δεν έχει υπερβεί την 24η εβδομάδα,

δ) οποιαδήποτε στιγμή πριν από τη γέννηση σε περίπτωση αναπότρεπτου κινδύνου για τη ζωή της εγκύου ή κινδύνου σοβαρής και διαρκούς βλάβης της σωματικής και ψυχικής της υγείας. Αν η έγκυος είναι ανήλικη απαιτείται η συναίνεση ενός από τους γονείς ή του προσώπου που έχει την επιμέλεια της.

Στην ελληνική έννομη τάξη οι αμβλώσεις είναι επιτρεπτές, διότι ο νομοθέτης προέβη σε αξιολογική σύγκριση του δικαιώματος στη ζωή της εγκύου, η οποία θεωρείται ως αυτοτελής και αυθύπαρκτη προσωπικότητα, και του εμβρύου, αντικειμένου δικαιικής προστασίας, το οποίο δεν αποτελεί πλήρης ανθρώπινη οντότητα σαν υποκείμενο δικαίου παρά μόνο αν γεννηθεί ζωντανό.

Η Κάτια Νεοφύτου δικηγόρος με ειδίκευση στο Δίκαιο της Υγείας, με διδακτορικό πάνω στο θέμα της παρένθετης μητρότητας και μεταπτυχιακό στο Ιατρικό Δίκαιο και Βιοηθική (PhD, LLM από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Κεντ, Ηνωμένο Βασίλειο), απόφοιτος Νομικής ΑΠΘ.

Το δικαίωμα στην άμβλωση

Η δικηγόρος Κάτια Νεοφύτου μιλά για τον αντίκτυπο της απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ για τις αμβλώσεις, για το τι ισχύει στην Ελλάδα αλλά και το τι μένει ακόμη να γίνει.

Τι προβλέπει η πρόσφατη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου σχετικά με τις αμβλώσεις στις ΗΠΑ;

Ανετράπη η ιστορική απόφαση Roe v Wade του 1973. Η νέα απόφαση δίνει το δικαίωμα σε κάθε πολιτεία ξεχωριστά να αποφασίζει για το αν και υπό ποιες προϋποθέσεις θα επιτρέπει την άμβλωση, ενώ έως τώρα το δικαίωμα στην άμβλωση ήταν κατοχυρωμένο σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Βέβαια υπήρχαν ήδη εδώ και πολλά χρόνια συντονισμένες προσπάθειες από συντηρητικές πολιτείες (π.χ. Τέξας) να δυσκολέψουν την πρόσβαση των γυναικών πολιτών τους στην άμβλωση. Ήδη από τη μέρα ανακοίνωσης της απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου κάποιες πολιτείες έθεσαν σε εφαρμογή νόμους που απαγορεύουν ή δυσκολεύουν σε μεγάλο βαθμό την πρόσβαση στην άμβλωση εντός της πολιτείας τους (και μάλιστα χωρίς να προβλέπουν εξαιρέσεις π.χ. αν η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού ή αν απειλείται η ζωή της γυναίκας εάν συνεχίσει η εγκυμοσύνη λόγω ιατρικού προβλήματος στην υγεία της γυναίκας ή/και του εμβρύου), αλλά και ποινικοποιούν μέχρι και το να ταξιδέψει κάποιος (που προφανώς θα έχει τη χρηματική δυνατότητα να το κάνει) σε άλλη πολιτεία όπου επιτρέπεται η άμβλωση και να την κάνει εκεί. Επίσης, απειλεί με σκληρές ποινικές ευθύνες το ιατρικό προσωπικό που θα παραβεί το νόμο.

Ποιος θα είναι ο αντίκτυπος της απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην ζωή των γυναικών;

Πρέπει να καταλάβουμε ότι η πρόσβαση στην τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης είναι πρόσβαση στην υγεία, για πολλές γυναίκες είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Σε κάποιες περιπτώσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας αμέσως μετά την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, είδαμε ότι φτάνουμε στο σημείο να υποχρεώνεται ουσιαστικά μια γυναίκα να συνεχίσει εγκυμοσύνη όπου το έμβρυο είναι έως και νεκρό μέσα στη μήτρα και να περιμένει να το γεννήσει, το οποίο μπορεί να αποβεί μοιραίο για δική της ζωή. Επίσης, η απαγόρευση δεν οδηγεί απαραίτητα στο να μη γίνονται αμβλώσεις, απλώς αυτές να γίνονται μη ασφαλείς, οδηγώντας σε θανάτους των εγκύων αλλά και σε διάφορα είδη σωματικής και ψυχικής νοσηρότητας.

Τι σημαίνει η απόφαση αυτή για τα γυναικεία δικαιώματα;

Πρόκειται για ένα βαρύ πλήγμα στο δικαίωμα των γυναικών στην αυτοδιάθεση και την έμφυλη ισότητα, ένα σημαντικό βήμα πίσω στον αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών και φυσικά αποτελεί τροφοδότη για αύξηση της κοινωνικής ανισότητας με ταξικά και ρατσιστικά χαρακτηριστικά (είναι κυρίως εναντίον των Αφροαμερικανίδων και Λατίνων γυναικών που αποτελούν και τα φτωχότερα στρώματα της αμερικανικής κοινωνίας, απειλείται η πρόσβαση αυτών των γυναικών τόσο σε υπηρεσίες υγείας αλλά και στην παιδεία και επαγγελματική ζωή, καθώς πολλές από αυτές ίσως κληθούν να σταματήσουν την εκπαίδευση ή την εργασία τους για να μεγαλώσουν ένα παιδί/παιδιά που δεν είχαν υπολογίσει). Με δεδομένη την οικονομική κρίση που βιώνει ο δυτικός κόσμος, ήδη διαμορφώνεται -ξανά μετά από πολλά χρόνια- πολιτικά η άποψη της επιστροφής των γυναικών στο σπίτι. Πιθανά ο επιβεβλημένος εγκλωβισμός των γυναικών στο σπίτι δημιουργεί τις συνθήκες ώστε ο εργασιακός χώρος να είναι πάλι «αντρική υπόθεση», “aman’sworld”. Πίσω από τέτοιου είδους συντηρητικές αποφάσεις κρύβονται και συντηρητικές πολιτικές που γυρνούν τον κόσμο των γυναικών 100 χρόνια πίσω.

Γιατί συνέβη τώρα;

Σε μεγάλο βαθμό, αυτό κατέστη τώρα δυνατό επειδή η σύνθεση του Ανώτατου Δικαστηρίου έχει πλέον αλλάξει προς το πιο συντηρητικό. Να σημειωθεί εδώ ότι οι δικαστές στο Ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ διορίζονται από τους Προέδρους των ΗΠΑ και η θητεία τους είναι εφ’ όρου ζωής, λήγει μόνο με την παραίτηση ή το θάνατό τους. Το δικαστήριο έγινε πιο συντηρητικό όταν ο δικαστής Samuel Alito διαδέχθηκε τον δικαστή O'Connor το 2006, και ξανά το 2018 όταν ο δικαστής Brett Kavanaugh διαδέχθηκε τον δικαστή Kennedy, έναν συντηρητικό που ήταν επί μακρόν υπέρμαχος της διατήρησης των δικαιωμάτων στην άμβλωση. Ο θάνατος της κορυφαίας φιλελεύθερης και υπέρμαχου των δικαιωμάτων στην άμβλωση, δικαστή Ruth Bader Ginsburg λίγες μέρες πριν τις εκλογές του 2020, έδωσε την αποφασιστική βολή. Ο τότε πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ κάλυψε γρήγορα την κενή θέση με τη δικαστή Έιμι Κόνι Μπάρετ, μια συντηρητική. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι συντηρητικοί δικαστές να κατορθώσουν να δημιουργήσουν πλειοψηφία και να ακυρώσουν το δικαστικό προηγούμενο της Roe που θεωρούσαν κατάφωρα λανθασμένο.

Με ποιον τρόπο αυτό μας επηρεάζει;

Η Αμερική θεωρείται το λίκνο του δυτικού πολιτισμού, επομένως τίθεται ένα ανησυχητικό για τα δικαιώματα των γυναικών νομικό προηγούμενο λόγω της ανατροπής της Roe. Πιθανόν αυτή η στροφή των ΗΠΑ στο συντηρητισμό να δώσει το έναυσμα σε ήδη συντηρητικές κοινωνίες να υιοθετήσουν αντίστοιχες πολιτικές. Ακόμα και πριν την ανατροπή της Roe στις ΗΠΑ, είχαμε την απόφαση του συνταγματικού πολωνικού δικαστηρίου να απαγορεύσει την πρόσβαση στην άμβλωση ακόμα και σε περιπτώσεις σοβαρών και μη αναστρέψιμων εμβρυϊκών ελαττωμάτων ή ανίατης ασθένειας του εμβρύου. Πιθανολογείται ότι η εξέλιξη αυτή στις ΗΠΑ υπέρ του συντηρητισμού στα αναπαραγωγικά δικαιώματα να οδηγήσει άλλες χώρες στην υιοθέτηση σκληρών συντηρητικών μέτρων. Επομένως, το ζήτημα της άμβλωσης καθίσταται πιο επίκαιρο και πιο ευάλωτο σε αλλαγές από ποτέ. Μπορεί να θιγούν και σειρά άλλων δικαιωμάτων τόσο των γυναικών όσο και της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, όπως σαφώς διατυπώθηκε από νομικούς κύκλους των ΗΠΑ.

Πως θα χαρακτηρίζατε την ελληνική νομοθεσία σχετικά με αυτό το θέμα;

Η ελληνική νομοθεσία σε σχέση με τα αναπαραγωγικά δικαιώματα είναι αρκετά προοδευτική. Το δικαίωμα στην άμβλωση είναι προστατευμένο, αν και υπό προϋποθέσεις, και δίνεται δικαίωμα πρόσβασης στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή σε ευρύ κοινό, όπως γυναίκες μόνες. Υπάρχει κενό όσον αφορά στα δικαιώματα γονεϊκότητας των ομόφυλων ζευγαριών αλλά κι εκεί γίνονται πλέον βήματα προς την ελευθερία (π.χ. αναγνώριση δικαιώματος ομόφυλων ζευγαριών που έχουν τελέσει σύμφωνο συμβίωσης να προβούν σε αναδοχή τέκνου). Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η Ελλάδα είναι από τις λίγες χώρες στον κόσμο που αναγνωρίζει επισήμως το δικαίωμα στην απόκτηση παιδιού ως επέκταση του δικαιώματος στην ελεύθερη έκφραση (άρθρο 5 παρ. 1 Συντάγματος) και από τις λίγες χώρες παγκοσμίως και ελάχιστες στην Ευρώπη που θεωρούν νόμιμη την παρένθετη μητρότητα υπό προϋποθέσεις.

Το πρόβλημα εντοπίζεται κατά την άποψή μου όχι τόσο στο νομικό πλαίσιο αλλά στην εφαρμογή του νόμου και στην έλλειψη ελέγχου και δομών υποστήριξης. Αυτή τη στιγμή είναι σε δημόσια διαβούλευση και νομοσχέδιο για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, με το οποίο προωθούνται σημαντικές αλλαγές προς προοδευτικές κατευθύνσεις. Παράλληλα θεσπίζεται ένα νομικό πλαίσιο ικανό να διασφαλίσει θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα των ίντερσεξ ατόμων και να εξασφαλίσει την ομαλή ανάπτυξη του φύλου τους και της προσωπικότητας τους. Είναι όμως χαμένη ευκαιρία το ότι δε συμπεριλήφθηκαν στο συγκεκριμένο νομοσχέδιο και διατάξεις για τα δικαιώματα των ομόφυλων ζευγαριών να έχουν πρόσβαση στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.

Πρόσφατα υπήρξαν και στην Ελλάδα προσπάθειες προβολής συντηρητικών και αναχρονιστικών απόψεις σχετικά με τα αναπαραγωγικά δικαιώματα.

Το βίντεο που είχε προβληθεί για την αναπαραγωγική υγεία, πράγματι ήταν ατυχές και αναχρονιστικό, αλλά γενικά θεωρώ πως η ελληνική κοινωνία έχει αρχίσει να γίνεται πιο φιλελεύθερη και δεκτική. Το μεγαλύτερο πρόβλημα θεωρώ πως συγκεντρώνεται στην περιφέρεια και ίσως πρέπει να γίνουν περισσότερο στοχευμένες δράσεις με σεβασμό όμως και στα κοινωνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής. Το νομικό πλαίσιο είναι αρκετά φιλελεύθερο σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες αλλά υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης ειδικά σε ό,τι αφορά την πρόσβαση των ΛΟΑΤΚΙ στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και στη νομική τους αναγνώριση ως γονείς. Ειδικά σε σχέση με την άμβλωση, οφείλουμε κατά τη γνώμη μου να το προωθούμε, γιατί άλλωστε είναι, ως θέμα υγείας, όπως αντίστοιχα είναι και η αντισύλληψη, ταυτόχρονα όμως και ως θέμα αυτοδιάθεσης του ατόμου.

Υπάρχουν σχετικές υποθέσεις, νομικά προηγούμενα στην Ελλάδα;

Δεν υπάρχουν στην ελληνική νομολογία αποφάσεις ανάλογες της Roe v. Wade. Υπάρχει όμως νομολογία σχετικά με το ερώτημα για το χρόνο κατά τον οποίο θεωρείται ότι υπάρχει άνθρωπος. Βάσει πάγιας πλέον νομολογίας, συμπεραίνεται πως το άτομο ως υποκείμενο δικαίου υφίσταται από τη γέννησή του (εφόσον γεννηθεί ζωντανό). Έως τότε το έμβρυο θεωρείται ως ιδιότητα του γυναικείου σώματος, αφού συνδέεται οργανικά με το σώμα της μητέρας. Η άμβλωση είναι ένα ζήτημα που σχετίζεται άμεσα με τα δικαιώματα της γυναίκας, διότι διαδραματίζεται στο σώμα της. Όταν απαγορεύεται νομικά η δυνατότητα ενός ατόμου να αποφασίζει αυτοβούλως για το σώμα του, υπονομεύεται υπέρμετρα η ελευθερία έκφρασής του (άρθρο 5 παρ. 1 Συντάγματος) καθώς και η αυτονομία του και συγκεκριμένα το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στον ιδιωτικό βίο (άρθρο 9 παρ. 1 Συντάγματος).

Είναι επαρκής η ενημέρωση των γυναικών για τα αναπαραγωγικά δικαιώματα;

Λόγω της ελευθερίας της ενημέρωσης και την πρόοδο του διαδικτύου μία γυναίκα μπορεί να βρει πληθώρα πληροφοριών στο διαδίκτυο, αλλά και με ένα ραντεβού σε γυναικολόγο/ μαιευτήρα. Αυτό που πιστεύω ότι λείπει από την ελληνική πραγματικότητα είναι δομές ελεύθερες αλλά ελεγμένες για την ποιότητα των υπηρεσιών και πληροφοριών που προσφέρουν για θέματα αναπαραγωγικής υγείας. Θεωρώ πως θα ήταν χρήσιμο να προσφέρεται ψυχολογική υποστήριξη και πληροφόρηση σε γυναίκες που σκέφτονται την άμβλωση και θεωρούν ότι το χρειάζονται και μάλιστα σε κρατικές δομές σε όλη την επικράτεια. Είναι βέβαια αναγκαίο τέτοιου είδους πληροφορίες να προσφέρονται από πιστοποιημένους επαγγελματίες υγείας.

Η Κάτια Νεοφύτου δικηγόρος με ειδίκευση στο Δίκαιο της Υγείας, με διδακτορικό πάνω στο θέμα της παρένθετης μητρότητας και μεταπτυχιακό στο Ιατρικό Δίκαιο και Βιοηθική (PhD, LLM από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Κεντ, Ηνωμένο Βασίλειο), απόφοιτος Νομικής ΑΠΘ.