Δυναμισμός και ενσυναίσθηση είναι το δυνατό μείγμα που κάνει τις γυναίκες να ξεχωρίζουν στην ηγεσία. Γιατί όμως τόσο λίγες φτάνουν τελικά ως εκεί. Από την Λουκία Λυκίδη
Από την τελευταία φορά που γιορτάσαμε την Ημέρα της Γυναίκας ένας θηλυκός ανεμοστρόβιλος παρέσυρε την δημόσια ζωή. Η Κατερίνα Σακελλαροπούλου έγινε η πρώτη γυναίκα Πρόεδρος της Δημοκρατίας και η Kamala Harris η πρώτη γυναίκα και πρώτη μαύρη αντιιπρόεδρος των ΗΠΑ. Στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων παγκοσμίως ήταν οι γυναίκες αρχηγοί κρατών που κατάφεραν πρώτες να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την πανδημία.
Ήταν αυτή η χρονιά των γυναικών; Ήρθε μήπως η ώρα να μιλήσουν οι γυναίκες; Τα στατιστικά δεν είναι τόσο αισιόδοξα. Στην Ελλάδα οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται τόσο στην πολιτική όσο και στις επιχειρήσεις. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το τρίτο τρίμηνο του 2020 απότις 9,5 εκατ. διοικητικές θέσεις στις χώρες της Ευρωπαικής Ένωσης, τις 6,2 εκατομμύρια κατείχαν άνδρες και μόνο τις 3,3 εκατομμύρια γυναίκες.
Αυτά τα αντικρουόμενα δεδομένα έχουν τη ρίζα τους στον αντιφατικό τρόπο με τον οποίο οι γυναίκες είναι αναγκασμένες να παρουσιάζουν τους εαυτούς τους στον πολιτικό στίβο. Λίγο πριν το κρίσιμο πρώτο τηςdebate για την αντιπροεδρία, το πρώτο πράγμα που συμβούλευσε η Χίλαρι Κλίντον την Καμάλα Χάρις ήταν να είναι δυνατή και σκληρή αλλά όχι πολύ επιθετική.
Όπως αναγνωρίζει και η πολιτική αναλύτρια και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Τέξας Victoria DeFrancesco οι γυναίκες σε θέσεις ηγεσίας αναγκάζονται να ισορροπήσουν σε ένα πολύ λεπτό σκοινί. Όταν είναι πολύ κατηγορηματικές και προσανατολισμένες στον στόχο κινδυνεύουν να τις χαρακτηριστούν υστερικές ή b@@@es. Αν εμφανιστούν συμπονετικές και συναισθηματικές είναι εύκολο να θεωρηθούν ακατάλληλες να ηγηθούν. Αυτή η λεπτή (αν όχι αόρατη) γραμμή, προστίθεται στα εμπόδια που οι γυναίκες που δραστηριοποιούνται στον πολιτικό στίβο έχουν να αντιμετωπίσουν. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η κοινωνιολόγος Marianne Cooper «Οι γυναίκες τιμωρούνται από την κοινωνία όταν κάνουν τα αυτονόητα για να επιτύχουν. Από την μια μπορεί να τις χειροκροτήσουν για τα αποτελέσματα που έφεραν αλλά την αμέσως επόμενη στιγμή θα τις κατηγορήσουν για το ότι είναι πολύ επιθετικές, εγωίστριες, δύσκολες ή σκληρές.
Αν και οι γυναίκες στην πολιτική δεν έχουν ίση εκπροσώπηση, οι χώρες με γυναίκες ηγέτες διέπρεψαν στο χειρισμό της πανδημίας. Κάποιοι αναλυτές υποστηρίζουν πως αυτό οφείλεται στον συνδυασμό δύναμης και αποφασιστικότητας με την ικανότητα ενσυναίσθησης και έκφρασης συναισθήματος που μπορούν και συνδυάζουν οι γυναίκες ηγέτες. Η Kathleen Gerson, καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης αναφέρει χαρακτηριστικά πως οι γυναίκες ηγέτες είναι αυτές που απέδειξαν ότι ο δυναμισμός και η ενσυναίσθηση δεν είναι απαραίτητα αλληλοσυγκρουόμενα χαρακτηριστικά στην άσκηση εξουσίας».
Πολλές είναι οι μελέτες που έχουν εντοπίσει και υπογραμμίσει την αναγκαιότητα των «θηλυκών» χαρακτηριστικών στην εξουσία. Η προσαρμοστικότητα στις αλλαγές που χαρακτηρίζει τις γυναίκες, η ευελιξία τους, η επικοινωνιακή τους ικανότητα και η πειθώ τις κάνει εξαιρετικά ικανές leaders. Η ικανότητα τους να λειτουργούν ταυτόχρονα προς διαφορετικές κατευθύνσεις, προπονημένες για γενιές στο multitasking είναι πολύτιμο χαρακτηριστικό στην λήψη αποφάσεων και στην διαχείριση κρίσεων. Η υψηλότερη συναισθηματική νοημοσύνη τους και το υψηλό επίπεδο ενσυναίσθησης τις βοηθά να χτίζουν δεμένες ομάδες, να δίνουν κίνητρο και να αποτελούν έμπνευση για τους/τις υφισταμένους. Η ανθρωποκεντρική προσέγγιση που επιδεικνύουν σαν ηγέτες και οι ισχυροί δεσμοί που δημιουργούν με τους συνεργάτες τους τις κάνουν να εμπνέουν αφοσίωση ενώ η επιλογή της οριζόντιας ηγεσίας που ενθαρρύνει την συμμετοχή και την συμπερίληψη στις αποφάσεις κάνει την ηγεσία τους πιο εμπνευσμένη.
Τι κάνει όμως όλες αυτές τις γεννημένες ηγέτιδες να μην φτάνουν στα υψηλά κλιμάκια της πολιτικής και των επιχειρήσεων; Συχνά όλο αυτό το ικανό, επικοινωνιακό, άξιο, δυναμικό χάνεται μέσα στον λαβύρινθο των βαθιά ριζωμένων στερεοτύπων. Γιατί δεν ενθαρρύνονται από την οικογένεια, γιατί δεν στηρίζονται από το σύστημα της πολιτικής και των επιχειρήσεων, γιατί αντιμετωπίζονται με δυσπιστία, γιατί βαρύνονται άνισα με τις οικογενειακές υποχρεώσεις. Πολύ συχνά αυτές οι άξιες γυναίκες αδυνατούν ακόμη και να εκφράσουν τα προτερήματα και τα επιτεύγματα τους με τον φόβο πως θα κατηγορηθούν για αυτοπροβολή, εγωκεντρισμό και επιθετικότητα.
Όπως αναφέρει στην αυτοβιογραφία της με τίτλο The Truths We Hold: An American Journey η Kamala Harris ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που έπρεπε να προσπαθήσει να αποβάλλει στην διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας της ήταν η μετριοφροσύνη. «Μπορούσα εύκολα να μιλάω για την δουλειά που έπρεπε να γίνει. Οι ψηφοφόροι όμως ήθελαν να μάθουν για μένα. Για τις εμπειρίες μου, τις αξίες μου, τα επιτεύγματα μου. Εγώ από την άλλη είχα μεγαλώσει με την ιδέα ότι δεν έπρεπε να μιλάω για τον εαυτό μου. Ότι υπήρχε κάτι ενοχλητικά ναρκισιστικό σε αυτό. Κάτι προκλητικά ματαιόδοξο»
Αν και η συζήτηση για την γυναικεία ενδυνάμωση έχει πια δυναμώσει ακόμη και σήμερα οι γυναίκες μοιάζει να μην δικαιούνται να μιλούν για όσα έχουν καταφέρει. Η Megan Garber στο The Atlantic γράφει «Ναι καλό πράγμα η αυτοπεποίθηση αλλά η αυτοπροβολή; Εκεί όσον αφορά τις γυναίκες το πράγμα αλλάζει. Όσο και αν οι κοινωνίες μας έχουν προχωρήσει ένα κομμάτι επιμένει να αντιμετωπίζει τις γυναίκες σαν την μητρική φιγούρα που απλά πρέπει να γίνεται θυσία. Μπορεί τα T-shirts να έχουν γεμίσει με slogan She can do it αλλά αν επαινέσεις μια γυναίκα για κάτι που πέτυχε, η αυτόματη απάντηση που θα πάρεις είναι ''Μπα δεν έκανα και τίποτα''».
Ανάμεσα σε όλα αυτά η Kamala Harris κατάφερε να βρει την χρυση τομή και να οδηγήσει τον εαυτό της έξω από τον περίπλοκο λαβύρινθο της εξουσίας. Κατάφερε να είναι σκληρή αλλά και ζεστή, αποφασιστική αλλά και με χιούμορ, δυνατή αλλά και υπομονετική. Όπως χαρακτηριστικά παρατήρησε η ψυχίατρος και σύμβουλος ηγεσίας και επιχειρήσεων Prudy Gourguechon σε άρθρο της στο Forbes «Η Kamala Harris επέλεξε να είναι επιθετική μόνο όταν είχε να υπερασπιστεί το δίκαιο των ανθρώπων της και την αποστολή της. Γιατί η επιθετικότητα γίνεται αποδεκτή στην περίπτωση των γυναικών μόνο όταν συνδέεται με την ευημερία των ανθρώπων για τους οποίους είναι υπεύθυνες. Γιατί τελικά όλοι σέβονται μια λέαινα».
Ας ελπίσουμε ότι ο επόμενος εορτασμός της Ημέρας της Γυναίκας θα βρει περισσότερες γυναίκες στην εξουσία. Γυναίκες που δεν θα χρειάζεται να κάνουν τους ζογκλέρ για να ισορροπήσουν σε ένα σύστημα που τους βάζει συνεχώς τρικλοποδιές αλλά θα απολαμβάνουν δίκαιες και ίσες ευκαιρίες μακριά από ξεπερασμένα στερεότυπα.