Γράμμα στον νεότερο εαυτό μου

Όταν ο γιος μου ήταν στην έκτη δημοτικού η δασκάλα του τότε, μια σπάνια εκπαιδευτικός έγραψε σε καθέναν από τους μαθητές της τάξης της ένα γράμμα. Τους το παρέδωσε την τελευταία ημέρα του σχολείου και τους είπε πως θα έπρεπε να το ανοίξουν στα 21α γενέθλια τους. Η κίνηση της μου φάνηκε καταπληκτική. Μου θύμισε την εποχή που εγώ ήμουν 21 και πόσο πολύ χρειαζόμουν και αναζητούσα καθοδήγηση. Πόσο με συγκινούσε τότε η ιδέα ενός εμπνευσμένου καθηγητή, περίπου σαν αυτόν του Κύκλου των Χαμένων Ποιητών. Ενός larger than life χαρακτήρα σαν αυτούς που κατοικούν στα βιβλία.

Η αναζήτηση καθοδήγησης για μένα συνεχίστηκε για πολλά χρόνια, στο Πανεπιστήμιο αλλά και αργότερα. Ήταν τότε, στην αίθουσα σύνταξης ενός περιοδικού που εμφανίστηκε στην ζωή μου η πρώτη μου μέντορας. Τότε ο όρος δεν ήταν ακόμα τόσο διαδεδομένος. Την έβλεπα περίπου σαν την καλή μου νεράιδα. Ήταν ευγενική, μητρική αλλά και καίρια στις συμβουλές της, κοφτερή στις παρατηρήσεις της, δίκαια αυστηρή όταν έπρεπε. Είναι λίγοι οι άνθρωποι που συνάντησα και είχαν αυτόν τον πολύτιμο συνδυασμό κατανόησης και παρότρυνσης. Πολλοί ήταν απασχολημένοι με την άσκηση και συχνά κατάχρηση εξουσίας τους. Κάποιοι άλλοι θεωρούσαν πως η επικριτική τους στάση και η «εποικοδομητική» τους κριτική θα σε βοηθούσαν να βελτιωθείς.

Ενηλικιώθηκα και έζησα τα πρώτα μου παραγωγικά χρόνια μια εποχή που ο κόσμος έτρεχε γρήγορα και δεν είχε ώρα για αλληλεγγύη, συμπόνοια και επιείκεια. Η ζωή ανήκε στους go getters και τα μίντια ήταν γεμάτα success stories. Οι μέντορες τότε είχαν υιοθετήσει την φιλοσοφία του δεν υπάρχει δεν μπορώ αλλά δεν θέλω και για τις αποτυχίες σου έφταιγες μόνο εσύ. Έπρεπε να συμβεί μια παγκόσμια οικονομική κρίση που γκρέμισε τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως και μια πανδημία που μας στέρησε ακόμη και τα πλέον δεδομένα για να θυμηθούμε ανθρώπινα χαρακτηριστικά όπως η ευαλλωτότητα, η αδυναμία, η καλοσύνη. Είναι κάπως έτσι που αξίες όπως η Ελπίδα και το Όλοι μαζί άρχισαν να εμφανίζονται σε εξώφυλλα περιοδικών μόδας αλλά και άρθρα για την σημασία του να μεγαλώνει ευγενικά και όχι επιτυχημένα παιδιά βρήκαν το δρόμο τους στις σελίδες των New York Times και του The Atlantic.

Σήμερα ο κόσμος μοιάζει πιο θηλυκός από ποτέ.

Και το μέλλον σίγουρα θα είναι γυναίκα.

Σήμερα ο κόσμος μοιάζει πιο συμπονετικός, ανθρώπινος και θηλυκός από ποτέ. Και το μέλλον σίγουρα θα είναι γυναίκα. Μια γυναίκα δυνατή, πρωτοπόρα, γενναιόδωρη, μητρική, μια ενδυναμωτική μέντορας για κάθε γυναίκα που θέλει να βρει τον δρόμο της και την φωνή της σε όποια ηλικία και αν βρίσκεται. Αυτή η γυναίκα μέντορας φιλοδοξεί να γίνει το Generation Woman παρουσιάζοντας τις ιστορίες γυναικών που τόλμησαν, που έγιναν έμπνευση, που ηττήθηκαν και μετά ξανασηκώθηκαν, γυναίκες που τα καταφέρνουν σε ρόλους που δεν γράφτηκαν για αυτές, αλλά και φιλοξενώντας θέματα που βρίσκονται στην επικαιρότητα αλλά και στην καρδιά όσων απασχολούν τις γυναίκες σήμερα. Γυναίκες και κορίτσια που θέλουν να πουν σε άλλες «αφού το έκανα εγώ, σίγουρα μπορείς και εσύ» όπως η 10χρονη εφευρέτρια Gitanjali Rao που έγινε εξώφυλλο στο Time. Ή όπως η Amanda Gorman, η νεότερη ποιήτρια που απήγγειλε ποτέ σε Τελετή Ορκωμοσίας στις ΗΠΑ. Αυτές και τόσες αμέτρητες άλλες.

Ταυτόχρονα το Generation Woman φιλοδοξεί να γίνει μια φωνή που θα ενώνει τις μητέρες με τις κόρες τους, τις δασκάλες με τις μαθήτριες τους, τις καταξιωμένες επαγγελματίες με τις νεότερες, όλες τις γυναίκες μαζί. Πολλοί λένε ότι η εμπειρία δεν μεταβιβάζεται και ίσως να έχουν δίκιο αλλά τα θέματα που θα βρείτε σε αυτό το site φιλοδοξούν να γίνουν ένα γράμμα που θέλουμε να στείλουμε στις κόρες μας αλλά και ένα γράμμα στον νεότερο εαυτό μας. Μια εμψύχωση, μια ενθάρρυνση, μια επιβεβαίωση για κάθε γυναίκα νεότερη ή μεγαλύτερη.

Σεξουαλική κακοποίηση: Όταν η σιωπή σπάει με θόρυβο

H εξομολόγηση της Σοφίας Μπεκατώρου αλλά και όλες οι σκληρές, σοκαριστικές αφηγήσεις που ακούσαμε τoυς τελευταίους μήνες από γυναίκες και άνδρες θύματα σεξουαλικής, σωματικής ή ψυχολογικής κακοποίησης, εκτός από το να σηματοδοτήσουν ένα ελληνικό #Metoo και να αποκαλύψουν πρόσωπα και γεγονότα δίνουν την ευκαιρία να ανοίξει ένα θέμα δύσκολο που για δεκαετίες έμενε κρυμμένο κάτω από το χαλί.

Σε πολλές από εμάς ξύπνησε δυσάρεστες μνήμες, περιστατικά παρενόχλησης ή κακοποίησης που έχουμε βιώσει, αλλά και για όσες από εμάς είμαστε μητέρες υπενθύμισε την ανάγκη να μιλήσουμε στα παιδιά μας για αυτό αλλά και να ενημερωθούμε πρώτα εμείς για το πώς μπορούμε να προλάβουμε αυτά τα περιστατικά αλλά και πως μπορούμε να προασπίσουμε τα παιδιά μας απέναντι στην σεξουαλική κακοποίηση.

H παγίδα της «πατρικής φιγούρας»

Αντίθετα με ότι υποστηρίζουν οι αστικοί μύθοι, στην αληθινή ζωή οι θύτες δεν είναι κάποιοι άγνωστοι που προσφέρουν καραμέλες ή που παραμονεύουν σε κάποιο λευκό βαν. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης που διεξήχθη το 2018, στο 90% των βιασμών ο θύτης είναι άτομο από το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον του θύματος ενώ σε ευρωπαϊκή έρευνα που διεξήγαγε η Unicef το 2017, 9 στις 10 έφηβες ανέφεραν πως ο βιαστής τους ήταν κάποιο άτομο που γνώριζαν. Στην χώρα μας σε σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Βόρεια Ελλάδα στα πλαίσια εκπόνησης διδακτορικής διατριβής στο ΑΠΘ, προέκυψε ότι το ποσοστό των βιασμών που γίνονται από οικείο πρόσωπο φτάνει επίσης το 90%.

Πρόκειται για ανθρώπους που τα θύματα γνωρίζουν και εμπιστεύονται οπότε είναι εύκολο να βρεθούν μόνες και ανυποψίαστες με τoν θύτη τους. Το «πάγωμα» (freeze) των θυμάτων εξηγεί γιατί σε πολλές περιπτώσεις οι θύτες δεν χρειάζεται καν να χρησιμοποιήσουν σωματική βία. Όπως εξηγεί η Άσπα Πασπάλη, ψυχολόγος MSc University of London και Επιστημονική Υπεύθυνη του ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ. «σε αυτές τις περιπτώσεις στο θύμα ενεργοποιούνται δυο αντίθετοι μηχανισμοί. Ο ένας είναι αυτός της αποφυγής από τον κακοποιό-άτομο του περιβάλλοντος και ο άλλος της προσέγγισης για ασφάλεια και φροντίδα στο ίδιο πρόσωπο. Στο μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων έχει προηγηθεί προετοιμασία και λείανση του εδάφους από την πλευρά του θύτη. Χρησιμοποιούν κλιμακούμενα την τέχνη της σαγήνης και της αποπλάνησης. Η κακοποίηση καλύπτεται από παραποιήσεις του όρου της αγάπης και της φροντίδας και πολύ συχνά επαναλαμβάνεται για χρόνια».

Όταν δεν μπορείς ούτε να παλέψεις ούτε να φύγεις

Μια από τις πιο συχνές, αφελείς και προβοκατόρικες ερωτήσεις, η ηχηρή παραφωνία στο μαζικό κίνημα υποστήριξης στα θύματα που βρήκαν το θάρρος να μιλήσουν, ήταν το γιατί δεν αμύνθηκαν - έσπρωξαν, κλώτσησαν, πάλεψαν, έτρεξαν- την στιγμή του περιστατικού. «Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο τα θύματα σεξουαλικών επιθέσεων να μην μπορέσουν να αντιδράσουν την κρίσιμη στιγμή» διευκρινίζει η Άσπα Πασπάλη και συνεχίζει. «Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, 7 στις 10 γυναίκες βίωσαν μια κατάσταση προσωρινής παράλυσης, γνωστή και ως «τονική ακινησία». Πρόκειται για έναν αμυντικό μηχανισμό του νευρικού συστήματος και χρησιμοποιείται όταν δεν υπάρχει δυνατότητα διαφυγής από την κατάσταση. Συνεπώς, παρά την προσδοκία ότι ένα «πρότυπο» θύματος βιασμού, θα αντισταθεί στον επιτιθέμενο, μια σειρά διαδικασιών το κάνει να μην συμβεί».

Να πιστεύουμε τα θύματα όταν μιλούν

«Οι θύτες κερδίζουν την εμπιστοσύνη των θυμάτων είτε γιατί μπορεί να είναι άτομα του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος, είτε άτομα που βρίσκονται κοντά στο παιδί όπως καθηγητές ή προπονητές. Τα πρόσωπα αυτά φέρονται με τρυφερότητα, κάνουν δώρα, δείχνουν ένα πολύ ευγενικό πρόσωπο και ταυτόχρονα είναι εξαιρετικά χειριστικά. Οι γονείς πρέπει να είναι υποψιασμένοι σε τέτοια περιστατικά και να μην αμφισβητούν ποτέ τα παιδιά τους όταν τους παραπονεθούν για ύποπτες συμπεριφορές» δηλώνει η συμβουλευτική ψυχολόγος Ed.M, M.A του Πανεπιστημίου Harvard Τζίνα Θανοπούλου.

Σύμφωνα με την ίδια, τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν ότι σε ο,τιδήποτε τους κάνει να νιώθουν άβολα μπορούν να πουν όχι, ακόμη και όταν η συμπεριφορά προέρχεται από ένα πρόσωπο εξουσίας όπως ο δάσκαλος, ο προπονητής ή ένα πρόσωπο της ευρύτερης οικογένειας. «Πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά να εμπιστεύονται την εσωτερική φωνή και το ένστικτό τους. Δεν πρέπει ποτέ να τα ακυρώνουμε ή να τα αμφισβητούμε γιατί έτσι θα αρχίσουν και αυτά να αμφισβητούν τον εαυτό τους, ειδικά σε θέματα τόσο κρίσιμα όσο η σεξουαλική κακοποίηση αλλά και δεν θα καταφέρουμε να οικοδομήσουμε εκείνη την σχέση αμοιβαίας επικοινωνίας και εμπιστοσύνης που θα επιτρέψει στα παιδιά να μας εκμυστηρευτούν τέτοια περιστατικά» διευκρινίζει. Από την ηλικία των 8 ετών ακόμη μπορούμε να μιλήσουμε στα παιδιά για το θέμα, με ένα κατάλληλο παραμύθι ή με απλή γλώσσα που θα τα υποψιάζει χωρίς να τα τρομάζει. Στην ηλικία των 12 μπορούμε να μιλήσουμε πιο ανοιχτά, αλλά αποφεύγοντας να πούμε παραπάνω πράγματα από αυτά που το παιδί μας ρωτάει.

Θωρακίζοντας τα παιδιά με τα 4Α

Αυτογνωσία, αυτοσεβασμός, αυτοφροντίδα και αυτοπεποίθηση. «Αυτά είναι τα 4Α που θα δυναμώσουν τα παιδιά και θα τα προασπίσουν από την σεξουαλική και όχι μόνο κακοποίηση» υπογραμμίζει η κα Τζίνα Θανοπούλου. «Πρέπει να τα διαπαιδαγωγούμε ώστε να γνωρίζουν τα όρια τους αλλά και να μάθουν να λένε όχι στα πράγματα που δεν τους αρέσουν. Αντίθετα συχνά οι γονείς τα ωθούμε να αναπτύξουν το “σύνδρομο του καλού παιδιού” συμβουλεύοντας τα να είναι ευγενικά, συγκαταβατικά και δεκτικά. Έτσι διαπαιδαγωγούμε ανθρώπους που δεν ξέρουν να βάλουν όρια, που έχουν ανάγκη από εξωτερικούς παράγοντες για να επιβεβαιώσουν την αξία τους και που είναι ευάλωτα στην κριτική, τον χειρισμό των άλλων, ακόμη και την κακοποίηση. Και επειδή τα παιδιά δεν κάνουν αυτό που ακούνε να τους λέμε αλλά αυτό που βλέπουν να κάνουμε είναι σημαντικό, οι γονείς να δίνουν πρώτοι το παράδειγμα με την συμπεριφορά τους. Να βάζουν πρώτα οι ίδιοι τα όρια τους στους άλλους, να λένε όχι, να μιλούν θετικά και να επιδεικνύουν πίστη στον εαυτό τους ώστε τα παιδιά τους να ακολουθούν το παράδειγμα τους» σημειώνει η κα Θανοπούλου.

Η δύναμη της οικογένειας

Πολύ σημαντικό είναι οι δύο γονείς να είναι παρόντες στην ζωή του παιδιού και να είναι ενωμένοι και σε σύμπνοια στα θέματα που το αφορούν. «Οι διαφωνίες των γονιών και οι εντάσεις μεταξύ τους συχνά απομακρύνουν το παιδί και το κάνουν να αναζητήσει καταφύγιο σε ένα τρίτο πρόσωπο που χρησιμοποιώντας τις διαφωνίες των γονιών και την ψυχολογική απομάκρυνση από το παιδί τους θα βρει χώρο να κερδίσει την εμπιστοσύνη του, ειδικά στην δύσκολη περίοδο της εφηβείας. Πρέπει να είμαστε κοντά στα παιδιά μας και να φροντίζουμε τη σύνδεση μας και την επικοινωνία μας μαζί τους» καταλήγει η κυρία Θανοπούλου. Διατηρώντας την ψυχραιμία μας, αποφεύγοντας τα άκρα και κάνοντας όλοι την αυτοκριτική μας σαν γονείς αλλά και σαν μέλη μιας κοινωνίας, ας επιτρέψουμε στο ελληνικό metoo να γίνει η αφορμή για να μιλήσουμε για ό,τι μας τρομάζει αλλά και να χτίσουμε πιο βαθιές σχέσεις κατανόησης και εμπιστοσύνης με τα παιδιά μας.

Η 10χρονη ιδιοφυία που έγινε εξώφυλλο στο Time

Τι κάνει ένα κορίτσι να κερδίζει τον τίτλο του Παιδιού της χρονιάς και να γίνεται εξώφυλλο στο Time. Στην περίπτωση της Gitanjali Rao από το Ντένβερ του Κολοράντο ένα app που ανιχνεύει το cyberbullying και μια συσκευή που εντοπίζει τις ποσότητες μολύβδου στο νερό. Από την Λουκία Λυκίδη

H Rao επιλέχθηκε μεταξύ 5000 υποψηφίων οι οποίοι κατέθεσαν τις ιδέες τους και βγήκε πρώτη ανάμεσα σε πέντε φιναλίστ. Σε συνέντευξη της με την διάσημη ηθοποιό και πρέσβειρα υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Angelina Jolie η Rao είπε χαρακτηριστικά «Ξέρω πως δεν μοιάζω με τον τυπικό επιστήμονα. Στην τηλεόραση συνήθως επιστήμονας είναι κάποιος λευκός άνδρας. Αυτός είναι και ο λόγος που ο αρχικός μου στόχος πια έχει αλλάξει. Δεν θέλω μόνο να ανακαλύπτω πράγματα που θα δίνουν λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος αλλά θέλω να εμπνεύσω και άλλα κορίτσια να το κάνουν. Ξέρω από προσωπική μου εμπειρία ότι δεν είναι εύκολο να το κάνεις όταν δεν βλέπεις πολλούς σαν εσένα».

«Αυτό που θέλω να πω στα άλλα κορίτσια είναι ότι αν μπορώ εγώ, μπορείτε και εσείς. Κάθεμια από εμάς μπορεί».

Ήταν το σετ χημείας που της έκανε δώρο ο θείος της όταν ήταν 4; Ήταν οι ακαδημαικοί γονείς της που την ενθάρρυναν σε κάθε της βήμα και τροφοδοτούσαν πάντα την δίψα της να μαθαίνει καινούργια πράγματα; Ήταν η περιέργεια της Rao που την έκανε να καταφέρει τόσα πολλά, τόσο νωρίς. Και αν ναι ήταν έμφυτη; Πάντως όταν στα 10 της άκουσε για την κρίση νερού στο Flint το 2014 όταν εντοπίστηκε επικίνδυνο νερό με μόλυβδο άρχισε να σκέφτεται πως θα μπορούσε να δημιουργήσει μια συσκευή που να μετράει τις ποσότητες μολύβδου στο νερό. Ήταν τότε που δημιούργησε το Tethys μια συσκευή που βασίζεται σε nanotubes άνθρακα που στέλνουν πληροφορίες για την ποιότητα του νερού μέσω Bluetooth. H Rao έμαθε για τα carbon namotubes διαβάζοντας το site του ΜΙΤ.

Η Rao φιλοδοξεί να γίνει παράδειγμα για όλα τα νέα κορίτσια έχοντας γίνει πρέσβειρα για την εκπαίδευση STEM αλλά και μέσα από την συνεργασία της με σχολεία και οργανισμούς. Τον Μάρτιο του 2020 κυκλοφόρησε το βιβλίο της A Young Innovative Guide to STEM από τις εκδόσεις Simon and Schuster το οποίο στόχο έχει να εμπνεύσει και να ενθαρρύνει και άλλους να αποκτήσουν μια πιο δημιουργική προσέγγιση στην επίλυση προβλημάτων.