H υπερανάλυση είναι ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια στον δρόμο για την επίτευξη ενός στόχου γιατί συχνά οδηγεί σε αυτοαμφισβήτηση ή αναβλητικότητα. Το θέμα ανέλυσε στην ομιλία της στην ετήσια συνάντηση του Lean In Network Greece η life coach Νάνσυ Αράπογλου.
«Η σκέψη είναι η πρώτη διεργασία του ανθρώπου η οποία συνετέλεσε στην ανάπτυξή του». Με αυτή την απλή αλλά καθόλου αυτονόητη πρόταση, ξεκίνησε την ομιλία της η Νάνσυ Αράπογλου. Οι σκέψεις των ανθρώπων πραγματοποιούνται τις περισσότερες φορές με έναν αυτοματοποιημένο τρόπο και δεν γίνονται αντιληπτές ως μια διεργασία του εγκεφάλου. Υπάρχουν άνθρωποι, ίσως πλέον η πλειοψηφία της κοινωνίας, οι οποίοι αναλύουν στο μυαλό τους ακόμη και την πιο απλή και καθημερινή τους κίνηση. Στον αντίποδα αυτής της λογικής βρίσκονται οι άνθρωποι οι οποίοι αντιμετωπίζουν τη ζωή με έναν πιο απλοϊκό τρόπο και τις περισσότερες φορές έχουν μια πιο οπτιμιστική στάση για το μέλλον. Γιατί όμως οι μεν ταλαιπωρούνται με αναρίθμητες σκέψεις, κυρίως αρνητικές, ενώ οι δε έχουν μια πιο ψύχραιμη και θετική αντιμετώπιση των καταστάσεων; Ποιοι είναι δηλαδή, οι παράγοντες που ωθούν ορισμένα άτομα στο να ταλανίζουν τον εαυτό τους με υποθετικά σενάρια και συλλογισμούς;
Σκέψεις, σκέψεις, σκέψεις
Ο κάθε άνθρωπος μπορεί μέσω της αυτοπαρατήρησης να γνωρίζει τα βαθύτερα αίτια του συγκεκριμένου προβλήματος ώστε να μπορέσει να το διαχειριστεί. Χωρίς αμφιβολία ο καλύτερος "φίλος" της υπερανάλυσης είναι το άγχος. Οι ανησυχίες και η αβεβαιότητα για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον ωθούν τους ανθρώπους στην υπερανάλυση, κουράζοντάς τους σωματικά αλλά κυρίως ψυχικά. Οι υπερβολικές σκέψεις γύρω από ερωτήματα όπως "Τι θα γινόταν αν...", "Γιατί με κοίταξε έτσι; Τι είπα λάθος;", "Τι θα κάνω εάν..." κατακλύζουν καθημερινά το μυαλό πολλών ατόμων επηρεάζοντας αρνητικά την καθημερινή τους ζωή.
Όπως ανέφερε η κ.Αράπογλου χαρακτηριστικά, "Ο υπεραναλυτικος άνθρωπος υπεραναλύει τα πάντα. Τον εαυτό του, τη ζωή του, τους γύρω του, τις καταστάσεις, και πολύ συχνά είναι επικριτικός με τον εαυτό του, με αποτέλεσμα να νιώθει μια συνεχή αμφιβολία και φόβο να
μπει σε δράση. Δεν έχει σχεδόν ποτέ όσα δεδομένα χρειάζεται προκειμένου να πάρει μια απόφαση, και διακατέχεται από τελειομανία και ελεγκτική τάση.
Ο ρόλος των γονέων είναι επίσης ένας σημαντικός παράγοντας. Ένα άτομο που έχει μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον όπου ο γονιός ήταν πολύ αναλυτικός, ασυνείδητα υιοθετεί μια αντίστοιχη συμπεριφορά και τρόπο σκέψης. Μια περαιτέρω αιτία είναι η τάση που έχουν ορισμένα άτομα να προκαταβάλουν μια αρνητική έκβαση των γεγονότων. Είναι ένας είδος μηχανισμού άμυνας κατά κάποιον τρόπο ώστε να προστατέψουν τον εαυτό τους από μια πιθανή απογοήτευση, πόνο,, ντροπή, επίκριση, μη αποδοχή από το περιβάλλον του.
Η δύναμη του Τώρα Υπάρχει ωστόσο κάποια λύση στο πρόβλημα της υπερανάλυσης; Φυσικά και υπάρχει και σύμφωνα με την κ.Αράπογλου ο εστιασμός στην ενεργή επίλυση του κάθε προβλήματος είναι το σημαντικότερο κομμάτι. Το πρώτο και καίριο βήμα που πρέπει να κάνει κάποιος, είναι να επικεντρωθεί στο παρόν και στο πώς μπορεί να διαχειριστεί αυτό που του συμβαίνει. Στο "τώρα" και όχι στο "τότε" και στο "μετά". Οι άνθρωποι μπορούν να ελέγξουν μόνο το παρόν και τον τρόπο που θα αντιδράσουν σε μια κατάσταση. Δεν γίνεται να αλλάξουν το παρελθόν ούτε να καθορίσουν κάθε έκβαση των καταστάσεων στο μέλλον τους. Μια ακόμη απλή ενέργεια που συμβάλει στην αντιμετώπιση της υπερανάλυσης είναι η συγγραφή των σκέψεων. Όταν καταγράφει κάποιος τις σκέψεις, τις αγωνίες και τους φόβους του είναι πιο εύκολο σε μετέπειτα χρόνο να τις παρατηρήσει καλύτερα και να τις αξιολογήσει. Κατά αυτόν τον τρόπο γίνεται πιο εύκολη η οργάνωση των σκέψεων και εφόσον βρεθεί η ρίζα του προβλήματος είναι αυτομάτως πιο απλή η αντιμετώπισή του. Το μόνο που χρειάζεται είναι να αφεθεί ο καθένας στην ροή των πραγμάτων και να μη σκέφτεται ότι όλα πρέπει να βρίσκονται υπό τον έλεγχό του γιατί αυτό δεν πρόκειται να γίνει. Αυτή η ψευδαίσθηση - πεποίθηση, απλά μας εγκλωβίζει και δεν μας αφήνει να προχωρήσουμε.