Τις μνήμες καθημερινών γυναικών που επέζησαν της φρίκης του Β’ Παγκοσμίου πολέμου καταγράφει το ντοκιμαντέρ «Οι μνήμες πέτρωσαν μέσα της» που κάνει πρεμιέρα σήμερα στην ΕΤ3.
Ο τίτλος του ντοκιμαντέρ προέκυψε από την μαρτυρία μιας ηλικιωμένης γυναίκας στο Βιάννο της Κρήτης. «Κόρη μου δεν θέλω να μιλήσω για αυτά, πέτρωσαν μέσα μου» είπε στην σκηνοθέτη του ντοκιμαντέρ Τάνια Χατζηγεωργίου. Στην διάρκεια των τεσσάρων επεισοδίων, πάνω από 70 γυναίκες, από όλη την Ελλάδα, αφηγούνται πως αναγκάστηκαν, σε μια τρυφερή ηλικία, να ωριμάσουν βίαια μέσα σε ένα βράδυ και να αντιμετωπίσουν τον πόλεμο, την πείνα, την κατοχή, την αντίσταση και την απελευθέρωση, με γενναιότητα, ψυχραιμία και ευστροφία. Άλλες δυναμικά, άλλες συνεσταλμένα, άλλες ακόμη φορτισμένες συναισθηματικά, οι γυναίκες αυτές θυμούνται πώς ο φόβος τους μετατράπηκε σε δύναμη και το παιχνίδι των ανέμελων παιδικών χρόνων έγινε ανάληψη καθήκοντος και ρόλος ενηλίκου.
«Ξεκινώντας τα γυρίσματα ήξερα ότι θα ήταν δύσκολα» αναφέρει η σκηνοθέτης Τάνια Χατζηγεωργίου. Και συνεχίζει. «Ήξερα ότι έχω να κάνω με γυναίκες που δεν ήθελαν να γυρίσουν πίσω να θυμηθούν. Τουλάχιστον πολλές από αυτές. Όλες οι γυναίκες με τις οποίες μιλήσαμε ήταν άνω των 90 οπότε έπρεπε να υπάρχει λεπτός χειρισμός. Ήταν φορές που πήγαμε για συνέντευξη και τελικά αρνήθηκαν να μιλήσουν. Όλα αυτά βέβαια τα ξεπεράσαμε γιατί ο στόχος ήτανε να μην χαθούν οι ιστορίες αυτών των γυναικών. Αυτές οι απλές γυναίκες με τη σπίθα στα μάτια και το σκαμμένο πρόσωπο κατάφεραν μέσα από τις στάχτες να αναστήσουν τη χώρα. Αυτό που κράτησα από αυτές ήταν αυτή η απλόχερη αγάπη τους και η φιλοξενία τους για μας που μπήκαμε ξένοι στα σπίτια τους και αυτές μας περίμεναν με το τραπέζι γεμάτο κεράσματα και την καρδιά τους ανοιχτή να μοιραστεί μαζί μας το πιο σκληρό κομμάτι της ζωής τους»
Οι μαρτυρίες των γυναικών αυτών αποτελούν μικρές ψηφίδες που συνθέτουν την μικροιστορία της Ελλάδας. Μια ιστορία βιωμένης μέσα από πολλαπλές ζωές. Οι μνήμες τους είναι πολύτιμες όχι γιατί είναι οι τελευταίες επιζήσασες μιας ιστορικής περιόδου, αλλά γιατί συνδιαμόρφωσαν, με λειψά συναισθήματα κι έναν λεηλατημένο ψυχικά κόσμο, μια νέα ζωή. «Η δημιουργία αυτού του ντοκιμαντέρ ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία γιατί οι γυναίκες αυτές, μικρά κορίτσια τότε ή νεαρές κοπέλες έζησαν τη φρίκη του πολέμου, την ανέχεια της κατοχής και την ανελευθερία» σημειώνει η υπεύθυνη για το σενάριο και την έρευνα Ηλιάννα Σκουλή. «Βίωσαν φρικαλεότητες. Η ζωή τους έδειξε το σκληρό της πρόσωπο όταν αυτές βρίσκονταν σε μια πολύ τρυφερή ηλικία κατάφεραν όμως να χτίσουν μια καινούργια ζωή μέσα από το θάνατο όπως υποδεικνύει η γυναικεία φύση που είναι συνώνυμη με τη ζωή. Η γυναικεία ματιά αφηγείται την ιστορία αλλιώς. Η κοπέλα που αναγκάζεται να πουλήσει την προίκα της για ένα πιάτο φασόλια. Η εβραιοπούλα που πουλά τα χρυσαφικά της για να μπορέσει να φύγει και να κρυφτεί. Η κοπέλα που αναγκάζεται να γίνει πλύστρα σε στρατόπεδο Γερμανών προκειμένου να εξασφαλίσει τα προς το ζην. Η κοπέλα που μεταφέρει πυρομαχικά ή τραυματίες στο μέτωπο. Ιδιαίτερη εντύπωση μου έκανε ο τρόπος της αφήγησής τους Εκτος από τον λόγο , αφηγείται το σώμα, τα μάτια τους η ψυχή τους».
Επεισόδιο 1ο : Τι πάει να πει πόλεμος;
Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος ξεκινά. Μανάδες αποχαιρετούν τους γιους τους, νέες κοπέλες τους αρραβωνιαστικούς ή τους άντρες τους, μικρά παιδιά τους γονείς τους. Oι στρατιώτες φεύγουν για το μέτωπο και οι γυναίκες μένουν πίσω και βοηθούν με κάθε τρόπο. Πλέκουν φανέλες, γράφουν γράμματα για να τους στηρίξουν και οι πιο γενναίες κουβαλούν πολεμοφόδια και τραυματίες. Ο ενθουσιασμός και φόβος πηγαίνουν πλάι–πλάι, καταλαμβάνοντας χώρο ανάλογα με τις συνθήκες, πότε ο ένας και πότε ο άλλος. Όμως τι πάει να πει πόλεμος; Πώς ηχεί στα αυτιά των νεαρών κοριτσιών και τι θα σημάνει για τη ζωή τους;
Το ντοκιμαντέρ αποτελείται από 4 αυτοτελή επεισόδια παραγωγής ΕΡΤ3 (2021) και εκτός από προσωπικές αφηγήσεις αξιοποιεί ανέκδοτες φωτογραφίες, video, έγγραφα μαρτυρίες και ακαδημαϊκές αναλύσεις.
Σκηνοθεσία – έρευνα: Τάνια Χατζηγεωργίου. Έρευνα- σενάριο: Ηλιάννα Σκουλή.
Μουσική : Γιώργος Καζαντζής και στο τέταρτο επεισόδιο Διονύσης Τσακνής. Μοντάζ :Ελένη Χρυσομάλλη. Διεύθυνση φωτογραφίας: Αριστοτέλης Μεταξάς, Νίκος Σταυρόπουλος,
Ευθύμης Σημαδόπουλος.