Η διάσημη ακτιβίστρια και συγγραφέας βρέθηκε στην Αθήνα καλεσμένη της Action Aid Hellas και μίλησε στο Generation Woman για τις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις εναντίον των γυναικών σε έναν κόσμο που είναι σχεδιασμένος για άνδρες.
Αυτό που δεν θα περίμενε κανείς από την Caroline Criado Perez, συγγραφέα του best seller βιβλίου «Αόρατες Γυναίκες» είναι να περιγράφει τον εαυτό της σαν μισογύνη. Και όμως η γυναίκα που έχει αφιερώσει την ζωή και την δουλειά της στο να αποκαλύψει πως ο κόσμος είναι σχεδιασμένος χωρίς να λαμβάνει υπόψιν το σώμα και τις ανάγκες των γυναικών και πως αυτό είναι κάτι που πάση θυσία πρέπει να αλλάξει, ξεκίνησε την ζωή της σαν μια νεαρή γυναίκα που θεωρούσε πως οι γυναίκες είναι υστερικές και κυρίως μη ενδιαφέρουσες.
Από την στιγμή που η Caroline Criado Perez διαπίστωσε την αδικία και την πλάνη πίσω από αυτή την ιδέα αποφάσισε να διοχετεύσει όλη της την ενέργεια στο να να κάνει τις γυναίκες όσο το δυνατόν περισσότερο ορατές. Το έκανε αρχικά με το πρώτο της βιβλίο «Do it like a woman and change the world» στο οποίο συγκέντρωσε ιστορίες γυναικών που έσπασαν τα όρια που τους έθεσε η κοινωνία. Το έκανε με καμπάνιες που κατάφεραν να εξασφαλίσουν την απεικόνιση της Τζέιν Όστεν στα χαρτονομίσματα των 10 λιρών και την τοποθέτηση αγάλματος της Millicent Fawcett, της σουφραζέτας που πάλεψε για το δικαίωμα των γυναικών στην ψήφο στην Αγγλία στην Parliament Square. Με το τελευταίο της βιβλίο «Αόρατες Γυναίκες: Προκαταλήψεις και διακρίσεις σε έναν κόσμο για άνδρες» το οποίο έχει μεταφραστεί σε 30 γλώσσες (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο) και έμεινε 16 εβδομάδες στην λίστα ευπωλήτων των New York Times Caroline Criado Perez συνέλεξε η στοιχεία από την γλώσσα, την οικονομία, την επιστήμη και την βιομηχανία για να αποδείξει πως ο κόσμος είναι σχεδιασμένος για άνδρες χωρίς να υπολογίζει την βιολογία, την φυσιολογία και τις ανάγκες των γυναικών που αποτελούν το άλλο μισό του πληθυσμού.
Πριν μερικές μέρες βρέθηκε στην Αθήνα για να δώσει μια ομιλία στα πλαίσια του διημέρου «Αόρατες Γυναίκες» που οργάνωσε η Action Aid με θέμα την ορατότητα των γυναικών στην πόλη, τις ανάγκες τους αλλά και το ζήτημα του gender budgeting, του κατά πόσο δηλαδή ο προϋπολογισμός σε εθνικό και τοπικό επίπεδο κατανέμεται ίσα ως προς τις ανάγκες των δύο φύλων. Το Generation Woman τη συνάντησε και συζήτησε μαζί της για την εμπειρία της από το διήμερο, το βιβλίο της, το φεμινισμό αλλά και τη θέση των γυναικών σήμερα.
Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας από το ταξίδι σας στη Ελλάδα αλλά και από το διήμερο «Αόρατες Γυναίκες» της Action Aid;
Είναι η πρώτη φορά που έρχομαι στην Ελλάδα και είμαι ενθουσιασμένη. Η δουλειά που έχει κάνει η Action Aid εδώ σε σχέση με την ορατότητα των γυναικών και το gender budgeting είναι εξαιρετική. Είναι φοβερό να βλέπεις τέτοια project να γίνονται πραγματικότητα. Κατάφεραν να συλλέξουν πάρα πολλά στοιχεία και δημιούργησαν μια πλατφόρμα την οποία μπορούν και άλλοι να χρησιμοποιήσουν για να δουν τι λείπει από τις γειτονιές τους και πως αυτό επηρεάζει τις γυναίκες ώστε να μπορέσουν να κάνουν κάτι για αυτό και να βελτιώσουν την ζωή των γυναικών στις δικές τους περιοχές. Αυτό είναι κάτι που θα έπρεπε να γίνεται παντού έτσι και αλλιώς κάποιος όμως έπρεπε να το κάνει πρώτος. Αυτός άλλωστε ήταν και ο λόγος που έγραψα το βιβλίο μου «Αόρατες Γυναίκες». Για να παρουσιάσω τα στοιχεία και να δείξω πως πρέπει κάτι να γίνει.
Πότε ήταν η πρώτη φορά που συνειδητοποιήσατε ότι οι γυναίκες είναι αόρατες;
Θυμάμαι ακριβώς πότε ήταν. Το θυμάμαι γιατί μέχρι τότε ήμουν πραγματικά εναντίον του φεμινισμού. Τον θεωρούσα κάτι ενοχλητικό και αμήχανο και δεν ταυτιζόμουν καθόλου με τις γυναίκες. Είχα πιστέψει όλα τα στερεότυπα που μου παρουσιάζονταν στις ταινίες και τα περιοδικά και υποστήριζαν ότι οι γυναίκες είναι υστερικές και δεν κάνουν ενδιαφέροντα πράγματα. Δεν ήθελα να είμαι σαν αυτές. Ήθελα να είμαι σαν τους άνδρες που ταξίδευαν στον κόσμο, έκαναν ανακαλύψεις, κυβερνούσαν ή γινόντουσαν δημοσιογράφοι. Πίστευα ότι είμαι διαφορετική από τις υπόλοιπες γυναίκες. Ήταν στα 20 μου όταν πήγα στο Πανεπιστήμιο και για πρώτη φορά διάβασα το πρώτο μου φεμινιστικό βιβλίο. Λεγόταν Feminism and Linguistic Theory και ήταν στο μάθημα της Αγγλικής Λογοτεχνίας. Η Ντέμπορα Κάμερον ανέλυε το γεγονός ότι χρησιμοποιούμε το αρσενικό γένος για να μιλήσουμε και για τα δύο φύλα. Ήταν η πρώτη φορά που το άκουγα αυτό. Και τότε για ακόμη μια φορά σκέφτηκα πως αυτό ήταν μια απόδειξη του πόσο γελοίος ήταν ο φεμινισμός. Ναι, ίσως κάποτε αυτό να είχε γίνει όντως για σεξιστικούς λόγους όμως τώρα δεν υπήρχε πια τέτοιο πρόβλημα, έλεγα στον εαυτό μου. Όταν όμως η συγγραφέας άρχισε να εξηγεί και να δίνει στοιχεία για το ότι κάθε φορά που χρησιμοποιούμε το αρσενικό γένος με ουδέτερο τρόπο για να δηλώσουμε ένα άτομο στο μυαλό μας έρχεται ένας άνδρας, τότε άρχισα και εγώ να καταλαβαίνω πως όντως συνέβαινε αυτό και στο δικό μου το μυαλό και τι επίδραση είχε αυτό στο πως σκεφτόμουν και αισθανόμουν για τις γυναίκες. Αυτή η συνειδητοποίηση ήταν για μένα ένα πραγματικό σοκ.
Μπορείτε να μας μεταφέρετε δυο τρία καθημερινά παραδείγματα στα οποία οι γυναίκες είναι αόρατες;
Για να είμαι ειλικρινής η παρατήρηση για τα καθημερινά πράγματα ήρθε πολύ αργότερα και αυτό πιστεύω συνέβη γιατί συνήθως δεν αμφισβητούμε την καθημερινότητά μας. Τη θεωρούμε δεδομένη. Δεν φτάνεις την χειρολαβή στο λεωφορείο; Είσαι απλώς κοντή. Δεν μπορείς να ανοίξεις ένα βάζο; Kαι τι έγινε; Αυτού του είδους τις παρατηρήσεις, τις έκανα σταδιακά καθώς προχωρούσα όλο και περισσότερο στην έρευνα. Στην συνέχεια όταν μετά το πρώτο μου πτυχίο σπούδασα οικονομικά και συμπεριφορικά οικονομικά άρχισα να καταλαβαίνω πως η οικονομία ήταν οργανωμένη γύρω από το πως δουλεύουν οι άνδρες χωρίς να λαμβάνει υπόψιν την άμισθη εργασία των γυναικών η οποία αποτελεί ένα μεγάλο κομμάτι της οικονομίας. Μέχρι τότε πίστευα ότι η επιστήμη ήταν αντικειμενική και βασιζόταν σε στοιχεία. Όταν συνειδητοποιείς πως τελικά δεν είναι έτσι είναι ένα πραγματικό σοκ. Η γενικευμένη χρήση του αρσενικού μπορεί να επηρεάζει ψυχολογικά εμάς τις γυναίκες στο πως αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και στο τι μπορούμε να κάνουμε. Όμως όταν μιλάμε για την οικονομία τότε πάμε ένα βήμα ακόμη παραπέρα. Μιλάμε για έναν τομέα που έχει μια απτή και σημαντική επιρροή στην ζωή των γυναικών και σε ολόκληρη την κοινωνία.
Κατά τη γνώμη σας γιατί οι γυναίκες που αποτελούν τον μισό πληθυσμό αντιμετωπίζονται σαν μειοψηφία;
Είναι μια προκατάληψη. Είναι η ίδια προκατάληψη που ανακάλυψα μέσα στο κεφάλι μου στην βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου μου. Δεν είμαι η μοναδική. Την έχουμε όλοι μας. Στις περισσότερες γλώσσες το αρσενικό χρησιμοποιείτε για να υποδηλώσει τον άνθρωπο. Και αυτό βεβαίως έχει επιπτώσεις. Είναι τρελό να πιστεύουμε ότι δεν έχει. Αν συνεχώς παρουσιάζεις το αρσενικό με ουδέτερο τρόπο τότε φυσικά οι γυναίκες θα μοιάζουν με μειοψηφία. Δεν είναι ηθελημένο. Δεν είναι κάποια συνωμοσία εναντίον των γυναικών. Γίνεται σχεδόν ασυνείδητα. Ξεχνάμε ότι οι γυναίκες υπάρχουν. Ακόμη και εμείς οι γυναίκες το ξεχνάμε, Όχι τόσο πολύ τόσο όσο οι άνδρες και αυτό είναι καλό, αλλά και οι γυναίκες το ξεχνάμε γιατί ζούμε σε έναν κόσμο στον οποίο οι άνδρες εκπροσωπούνται υπερβολικά και μαζικά. Στα poster στα ιατρεία ο άνθρωπος αναπαρίσταται σαν άνδρας. Με αυτόν τον τρόπο οι γυναίκες καταλήγουν να αντιμετωπίζονται σαν μειοψηφία.
Το βιβλίο σας «Αόρατες Γυναίκες» είναι γεμάτο από στοιχεία από διάφορους τομείς της ζωής. Ποια ήταν αυτά που σας σόκαραν περισσότερο;
Μου το ρωτούν συχνά αυτό και μου είναι δύσκολο να απαντήσω. Αν έπρεπε να διαλέξω θα ήταν το θέμα των crash test των αυτοκινήτων. Γιατί εκεί υπάρχει μια ευθεία σύνδεση μεταξύ του «της ταύτισης του ανδρικού με το καθολικό» και του «οι γυναίκες χάνουν την ζωή τους». Οι γυναίκες είναι 47% πιο πιθανό να τραυματιστούν σοβαρά σε ένα ατύχημα από ότι οι άνδρες γιατί οι crash test dummies είναι κατασκευασμένες με πρότυπο το ανδρικό σώμα.
Εκτός από το δικό σας ποια βιβλία θα προτείνατε στις γυναίκες να διαβάσουν για να κατανοήσουν καλύτερα τις διακρίσεις φύλου;
Τέσσερα βασικά βιβλία είναι το Δεύτερο Φύλο της Simone de Beauvoir, το Who cooked Adam Smith's Dinner της Katrine Marcal, το The Vindication of the rights of women της Mary Wollstonecraft και το Ένα δικό της δωμάτιο της Βιρτζίνια Γουλφ.
Έχετε περιγράψει τον νεότερο εαυτό σας σαν μισογύνη. Ποια ήταν τα γυναικεία πρότυπα σας μεγαλώνοντας.
Θυμώνω πάντα πάρα πολύ όταν θυμάμαι πόση ενέργεια έχω καταναλώσει άδικα στην ζωή μου προσπαθώντας να εξηγήσω σε κάθε αγόρι ή άνδρα που συναντούσα -οι γυναίκες δεν με ενδιέφεραν, μου φαινόντουσαν απλώς ασήμαντες- πως δεν είμαι σαν τις άλλες γυναίκες και πως θα ήθελα να μου φέρονται σαν να είμαι μια από αυτούς. Αν είχα πρόσβαση σε γυναικεία πρότυπα, αν διδασκόμουν για τις σπουδαίες γυναίκες της ιστορίας, για γυναίκες που έκαναν σπουδαία πράγματα, θα αισθανόμουν σίγουρα διαφορετικά.
Για το πρώτο σας βιβλίο «Do it like a woman and change the world» εντοπίσατε αυτές τις σπουδαίες γυναίκες και τους δώσατε φωνή.
O λόγος που το έκανα ήταν για να πω ακριβώς αυτό. Ότι υπάρχουν εκπληκτικές γυναίκες που κάνουν σπουδαία πράγματα
Ήταν γυναίκες που έσπασαν τα όρια τους, που αναρωτήθηκαν για τον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα και αν θα έπρεπε να τα κάνουμε διαφορετικά, ήταν γυναίκες που επικράτησαν σε ανδροκρατούμενους χώρους, όλες γυναίκες που έκαναν εκπληκτικά, ενδιαφέροντα πράγματα. Ουσιαστικά έγραψα το βιβλίο που θα ήθελα να είχα διαβάσει όταν ήμουν νεότερη και δυστυχώς δεν υπήρχε.
Συχνά κανείς μπορεί να σας δει να φοράτε σε T-shirt ή κοσμήματα με την λέξη Courage.
Είναι μια πολύ σημαντική λέξη για μένα. Αλλά δεν θα περιέγραφα τον εαυτό μου σαν ένα ιδιαίτερα θαρραλέο άτομο. Έμπνευση για αυτό ήταν η φράση που ανήκει στην Millicent Fawcett και λέει "Το θάρρος καλεί το θάρρος όπου και αν βρίσκεται αυτό".