H Ανί Ερνό, το Γεγονός, το Νόμπελ Λογοτεχνίας και η γυναικεία κατάσταση

Η δημοφιλής Γαλλίδα συγγραφέας που κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας είχε αφιερώσει την ζωή της στο να περιγράψει με μοναδικό τρόπο τι σημαίνει να είσαι γυναίκα.

Όταν η Meg Wolitzer το 2004 έγραψε το The Wife μια γυναίκα συγγραφέας δεν μπορούσε να πάρει το Νόμπελ Λογοτεχνίας παρά μόνο σαν ghost writer των βιβλίων του συζύγου της, όπως ίσχυε για την Τζόαν την ηρωίδα του βιβλίου της Wolitzer την οποία υποδύθηκε καταπληκτικά η Γκλέν Γκλόουζ στην ομώνυμη ταινία το 2017.

Χθες όμως ήταν μια γυναίκα αυτή που έλαβε το τηλεφώνημα της Σουηδικής Ακαδημίας. Η γαλλίδα συγγραφέας Ανί Ερνό που στην διάρκεια της συγγραφικής της πορείας καταπιάστηκε με αυτά ακριβώς τα θέματα. Την δυσκολία και τους περιορισμούς που σου θέτει το φύλο σου. Την αδυναμία να ασκήσεις τις ελευθερίες σου, τις επιλογές σου και κυρίως το δικαίωμα να αποφασίζεις για το σώμα σου. Πέρσι το φθινόπωρο, η Ερνό βρέθηκε πάλι στην επικαιρότητα όταν το βιβλίο της Το γεγονός μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο και απέσπασε τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας.

Φέτος η Ανί Ερνό κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου της -20 και πλέον βιβλία σε 50 χρόνια- το οποίο η Επιτροπή χαρακτήρισε "ασυμβίβαστο", ένα έργο που “διερευνά μια ζωή σημαδεμένη από ανισότητες φύλου, γλώσσας και τάξης".

Στα βιβλία της η Αρνό συχνά πραγματεύεται την ντροπή. Η ίδια μεγάλωσε στη Νορμανδία σε μια οικογένεια χαμηλής κοινωνικής τάξης -οι γονείς της είχαν ένα παντοπωλείο και όπως η ίδια έχει περιγράψει όταν συναντούσε κορίτσια της μεσαίας τάξης συχνά ένιωθε την ντροπή της φτωχικής καταγωγής της. Αυτή η εμπειρία αργότερα θα τροφοδοτούσε τα μυθιστορήματα της των οποίων τα συχνότερα θέματα είναι το σώμα και η σεξουαλικότητα, οι σχέσεις, η κοινωνική ανισότητα και η εμπειρία του να αλλάζεις τάξη με όχημα την μόρφωση. Όπως έγραψε στο βιβλίο της A Woman's Story το 1988. «Η μητέρα μου ήξερε όλα τα τεχνάσματα που μπορούν να χαλαρώσουν την θηλιά της φτώχειας. Αυτή η γνώση σταματά στην δική μου γενιά. Είμαι μόνο η αρχειοφύλακας ».

Η Αρνό -«φωνή της ελευθερίας των γυναικών και των ξεχασμένων» όπως την χαρακτήρισε ο Εμανουέλ Μακρόν λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση του Νόμπελ Λογοτεχνίας- γράφει για την πρώτη δύσκολη σεξουαλική της εμπειρία, για την παράνομη έκτρωση που χρειάστηκε να κάνει αλλά και για τους αμέτρητους περιορισμούς που θέτει στην ζωή το να είσαι γυναίκα. Γιατί η Αρνό αν περιέγραψε κάτι στα βιβλία της αυτό είναι η γυναικεία κατάσταση. Με έναν τρόπο διεισδυτικό, με μια γλώσσα αυθάδη, συχνά καθόλου καθωσπρέπει, γεμάτη ειλικρίνεια αλλά και χιούμορ. Η ίδια έχει αναφέρει πως απεχθάνονταν την «γαλλική παράδοση της καθωσπρέπει πρότασης, του καλού γούστου στην λογοτεχνία».

Η Αρνό γνώρισε την επιτυχία με το πρώτο της βιβλίο το 1974 όταν ακόμη εργάζονταν σαν καθηγήτρια λυκείου. Το 2000 συνταξιοδοτήθηκε από την διδασκαλία και αφιερώθηκε στο γράψιμο. Μέχρι τότε με τα έργα της είχε ήδη κερδίσει φήμη, βραβεία και αρκετούς μιμητές του στυλ της στις τάξεις νεότερων συγγραφέων όπως η Rachel Cusk και η Sheila Heti. Τα έργα της περιγράφηκαν από τους New York Times σαν σύντομα, αυστηρά, στωικά με μια άγρια συμπόνοια. Όπως και η Σιμόν ντε Μποβουάρ -στην οποία η Αρνό έστειλε τα δύο πρώτα βιβλία της , η Μποβουάρ της απάντησε πως προτιμούσε το πρώτο- πίστευε πως γυναίκα δεν γεννιέσαι αλλά γίνεσαι και αυτήν ακριβώς την διαδικασία η Ερνό περιγράφει στα βιβλία της. Όπως έγραψε και στο βιβλίο της Το γεγονός «Ίσως ο αληθινός σκοπός της ζωής μου είναι το σώμα, οι αισθήσεις μου και η σκέψη μου να γίνουν γραφή, με άλλα λόγια κάτι κατανοητό και παγκόσμιο που θα κάνει την ύπαρξή μου να εισχωρήσει στις ζωές και τα κεφάλια άλλων ανθρώπων».

Γιατί η νίκη της Τζόρτζια Μελόνι δεν είναι νίκη των γυναικών

Οι γυναίκες θα έπρεπε να είμαστε ευχαριστημένες με την ανάδειξη της Μελόνι στην εξουσία; Φτάνει το φύλο για να κατατάξει την νίκη της στην λίστα με τις κατακτήσεις των γυναικών;

Ειδικά στην περίπτωση της Μελόνι μάλλον φαίνεται πως όχι. Η γυναίκα που σκοπεύει να περιορίσει τις εβδομάδες της κύησης στις οποίες θα επιτρέπεται η άμβλωση, που θα προσφέρει οικονομική ενίσχυση στις γυναίκες για να μην διακόψουν την εγκυμοσύνη τους, που θα επανεξετάσει την νομιμότητα του γάμου και της υιοθεσίας για τα ομόφυλα ζευγάρια, που πιστεύει στην «παραδοσιακή οικογένεια» και που συνδέει τις αφίξεις των προσφύγων με «το έγκλημα και την πορνεία» μάλλον δεν δίνει στις γυναίκες και πολλά για να πανηγυρίσουν.

Αν και στην προεκλογική της εκστρατεία η Μελόνι έπαιξε το χαρτί του φύλου της -τόσο αυτό της γυναίκας όσο και αυτό της μητέρας- σύντομα «ανάρρωσε» από την «φεμινιστική» της κρίση και την ημέρα των εκλογών ανάρτησε ένα βίντεο στο οποίο κρατούσε δύο πεπόνια (meloni στα ιταλικά) μπροστά από τα στήθη της δείχνοντας πως μπορεί να αστειεύεται με τον τρόπο που το κάνουν οι άνδρες. «Το να θεωρεί κανείς ότι η εκλογή μιας γυναίκας -οποιασδήποτε γυναίκας- σε ένα αξίωμα είναι κατάκτηση για όλες τις γυναίκες και για τον φεμινισμό είναι κατά την γνώμη μου σεξιστική, γιατί βάζει το φύλο πριν το άτομο, τα πιστεύω του και τις πολιτικές που εφαρμόζει» έγραψε η ιταλίδα δημοσιογράφος Guilia Siviero

Η Τζόρτζια Μελόνι που πολύ νεαρή ακόμη εξέφραζε τον θαυμασμό της για τον Μουσολίνι «την ίδια ώρα που οι συνομήλικοι της άκουγαν grunge και techno» όπως έγραψε η αρθρογράφος της Guardian Australia, Van Badham, μάλλον δεν έχει να δώσει κανέναν λόγο στις γυναίκες για να χαρούν. Το μόνο που κάνουν πολιτικοί όπως η Meloni, η Truss, η Marine Le Pen, η Marjorie Taylor Greene και η Pauline Hansοn όπως άλλωστε και παλαιότερα η Μάργκαρετ Θάτσερ είναι να εμπλουτίζουν τη λίστα με τους ηγέτες γένους θηλυκού χωρίς όμως να κάνουν πολλά για τα δικαιώματα των γυναικών, τις δημοκρατικές, ελευθερίες, το δικαίωμα στην εργασία και την πρόνοια χωρίς διακρίσεις φύλου ή φυλής. Όπως σχολίασε η Giorgia Serughetti, καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου που συχνά γράφει για γυναικεία ζητήματα «η νίκη της συντηρητικής Μελόνι δεν ήταν μια νίκη των γυναικών αλλά απλώς ενός ατόμου που τα κατάφερε. Η ίδια η Μελόνι ούτε μιλά για τις μάχες που δίνουν οι γυναίκες ούτε έχει την επιθυμία να γίνει ένα γυναικείο πρότυπο». Με λίγα λόγια Not all women όπως θα μπορούσαμε να πούμε παίζοντας με τις λέξεις.

Πως θα μπορούσε άλλωστε όταν ένας από τους συνοδοιπόρους ομοιδεάτες της είναι ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Ο άνθρωπος που μέσα από την μιντιακή αυτοκρατορία του και μετά από 40 χρόνια τηλεοπτικών εκπομπών soft porn καλλιέργησε μια κουλτούρα που σαν αποτέλεσμα έχει τα μισά από τα κορίτσια στα δημόσια σχολεία της Ιταλίας σήμερα -σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα- να ονειρεύονται τα γίνουν “vilettas” τα showgirls στα ιταλικά sexploitation σόου. Με το 40% των μητερών να μην εργάζονται εκτός σπιτιού, με τα ποσοστά γυναικοκτονιών και ενδοοικογενειακής βίας να είναι εξαιρετικά υψηλά και με την χώρα να κατέχει την τελευταία θέση στην Ευρωπαική Ένωση όσον αφορά την ισότητα των φύλων «η Ιταλία είναι μια χώρα την οποία έχει ξεχάσει ο φεμινισμός» όπως χαρακτηριστικά έχει ειπωθεί.

Στις ημέρες που ακολούθησαν την εκλογή της, ήταν αρκετά τα δημοσιεύματα που αναρωτήθηκαν αν η Τζόρτζια Μελόνι είναι φεμινίστρια ή τι θα κάνει τελικά για τις γυναίκες και τα ζητήματα που αφορούν τη ζωή τους. Εκείνη διπλωματικά φρόντισε να απαντήσει ότι οι θέσεις πρέπει να δίνονται σε κάποιον χάρη στην αξία του και όχι στο φύλο. Αξιοκρατία λοιπόν. Πως όμως η αξιοκρατία κατοχυρώνεται όταν άνδρες και γυναίκες δεν έχουν τις ίσες ευκαιρίες να δείξουν την αξία τους. Όταν οι γυναίκες λόγω νομοθεσίας, συστήματος και στερεοτύπων παγιδεύονται σε προδιαγεγραμμένους ρόλους που περιορίζουν την έκφραση, την συμμετοχή και την ίση εκπροσώπηση . Αυτά είναι θέματα που δεν βρίσκονται στην ατζέντα της Μελόνι η οποία την περασμένη Κυριακή κέρδισε μια νίκη που όπως και πάλι η Van Badham εύστοχα έγραψε θύμισε πως «οι γυναίκες μπορούν να γίνουν τόσο απαίσιες και σατανικές όσο και οι άνδρες».

H επανάσταση των γυναικών του Ιράν

Tο έργο της Βελγίδας καλλιτέχνη Edith Dekyndt κάνει τον γύρο του κόσμου και γίνεται viral συμβολίζοντας ιδανικά τον αγώνα των γυναικών του Ιράν.

Η οργή για τον θάνατο της 22χρονης Mahsa Amini ξεσπάει με διαδηλώσεις μέσα και έξω από το Ιράν αλλά και με συγκινητικά και επιδραστικά σκίτσα.

Το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν που δεν δίστασε να ξυλοκοπήσει μέχρι θανάτου μια γυναίκα γιατί δεν φορούσε σωστά την χιτζάμπ της θυμίζει την θέση της γυναίκας σε πολλές μεριές του πλανήτη και προκαλεί θυμό, αγανάκτηση αλλά και την υποστήριξη ανδρών και γυναικών για την κατάφωρη καταπάτηση των δικαιωμάτων των γυναικών.

Το διαδίκτυο κατακλύστηκε από τα βίντεο γυναικών (αλλά και ανδρών) που κόβουν τα μαλλιά τους ενώ ταυτόχρονα στο μυαλό έρχεται το βραβευμένο στις Κάννες, Περσέπολις, η ταινία animation της Marjane Satrapi που μιλά για το πως ένα κορίτσι μεγαλώνει στην διάρκεια της Ισλαμικής Επανάστασης. 44 χρόνια μετά το καθεστώς αυτό συνεχίζει να δείχνει το βίαιο και αναχρονιστικό πρόσωπο του.

Βλέποντας κανείς φωτογραφίες από το Ιράν πριν την Ισλαμική Επανάσταση του 1979 δεν μπορεί να πιστέψει το τότε και το τώρα των γυναικών εκεί.

Όλες θυμόμαστε την δημοσιότητα και το ενδιαφέρον για την κυκλοφορία του εξαιρετικού βιβλίου «Διαβάζοντας την Λολίτα στην Τεχεράνη» της Ιρανής Αζάρ Ναφίσι το 2004. Σε αυτό η Ναφίσι καταγράφει τις μυστικές συναντήσεις που είχε κάθε Πέμπτη στο σπίτι της με εφτά πρώην φοιτήτριες της στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης μεταξύ 1995 και 1997 για να διαβάσουν από φωτοτυπίες και να συζητήσουν απαγορευμένα από το καθεστώς βιβλία όπως τα «Περηφάνια και Προκατάληψη», «Ντέιζι Μίλερ», «Μαντάμ Μποβαρί», «Λολίτα». Οι «απόγονοι» αυτών των γυναικών αυτές τις μέρες πλημμυρισμένες από οργή καίνε τα χιτζάμπ τους, κόβουν τα μαλλιά τους και βγαίνουν στους δρόμους για να καταγγείλουν ένα καταπιεστικό καθεστώς και να διεκδικήσουν την ελευθερία τους.

Η Masih Alinejad

Mέρος αυτής της μαχητικότητας είχε από καιρό καλλιεργηθεί χάρη σε μια ιδέα που είχε η αυτοεξόριστη στις Η.ΠΑ Ιρανή δημοσιογράφος Masih Alinejad αλλά κυρίως από το θάρρος και την τόλμη πολλών Ιρανών γυναικών. H Masih μέσω των social media ενθάρρυνε Ιρανές γυναίκες να καταγράφουν τους εαυτούς τους σε βίντεο χωρίς χιτζάμπ και να τις στέλνουν το υλικό. Στην συνέχεια εκείνη ανέβαζε τα βίντεο στους λογαριασμούς της στα social media θέλοντας να πλήξει ένα από τα σημαντικότερα σύμβολα της γυναικείας καταπίεσης αλλά και του θεοκρατικού καθεστώτος του Ιράν.

Oι λογαριασμοί της Masih Alinejad έχουν παραπάνω από 10 εκατομμύρια followers, οι περισσότερες από τις οποίες είναι γυναίκες που ζουν στο Ιράν και έτσι με αυτή της την ιδέα η Alinejad έδωσε την δυνατότητα και σε άλλες γυναίκες να δουν την γενναιότητα και την αμφισβήτηση στον καταπιεστικό κανόνα της χιτζαμπ που έδειξαν πολλές από τις συμπατριώτισσες τους. Άλλωστε όπως η ιστορία αποδεικνύει είτε πρόκειται για την ανάγνωση της Λολίτα του Ναμπόκοφ είτε για το το κάψιμο της μαντίλας η γενναιότητα και η αμφισβήτηση είναι πολύ συχνά μεταδοτικές. Το μόνο που χρειάζεται είναι μια πρώτη σπίθα.