Γνωρίστε τις μαμάδες του κόσμου

Ξεφυλλίζουμε το λεύκωμα Mother and Child του Ken Dunkan για να γνωρίσουμε την μητρική αγάπη που δίνει δύναμη, αισιοδοξία και το κίνητρο για να αλλάξει ο κόσμος. Από το Εκουαδόρ και την Σενεγάλη μέχρι την Ινδία και την Μογγολία. Από την Λουκία Λυκίδη

O Κεν Ντάνκαν έγινε διάσημος φωτογραφίζοντας πανοραμικά τοπία της Αυστραλίας αλλά και για το άλμπουμ των Midnight Oil "Diesel and Dust". Ήταν 20 χρόνια πριν όταν έκανε το πρώτο του ταξίδι για λογαριασμό της αυστραλέζικης μη κυβερνητικής οργάνωσης World Vision σε μερικές από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου τότε, στις οποίες η World Vision εφάρμοζε τα διεθνή της project. Σήμερα την περιγράφει σαν την εμπειρία που άλλαξε για πάντα την ζωή του. «Αυτά τα πρώτα ταξίδια στα τριάντα μου με έκαναν να καταλάβω τι σημαίνει παγκόσμια φτώχεια, αλλά και να αλλάξω τον τρόπο που έβλεπα την ζωή μου». Ήταν το 2010, είκοσι χρόνια μετά από το πρώτο του ταξίδι, όταν ο Κεν Ντάνκαν μαζί με τον επικεφαλής της World Vision, Τιμ Κοστέλο επισκέφτηκαν τις παραγκουπόλεις της Ινδίας. Εκεί βλέποντας την δύναμη που επιδείκνυαν οι γυναίκες, ο Ντάνκαν κατάλαβε ότι είχε βρει το θέμα του επόμενου βιβλίου του. Πρωταγωνίστριες σε αυτό θα ήταν οι μητέρες και τα παιδιά τους. Έτσι ταξίδεψε στο Μπαγκλαντές, στην Βολιβία, στο Εκουαδόρ, στην Ινδία, στην Μογγολία, στην Σενεγάλη, τις φωτογράφισε αλλά και μίλησε μαζί τους για την ζωή τους, για την σχέση τους με τα παιδιά τους αλλά και για το πώς τα project της World Vision για την υγεία και για την εκπαίδευση έχουν αλλάξει την ζωή τους. Σε όλα τα project οι ντόπιες ήταν αυτές που δούλεψαν στενά με τα μέλη της οργάνωσης για να εντοπιστούν οι εξειδικευμένες ανάγκες και να έρθουν τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Η Καντιάτου είναι 26 ετών και είναι μια από τις εθελόντριες στο ιατρικό κέντρο ενός σενεγαλέζικου χωριού. Εδώ γεννήθηκε και εδώ έχει ζήσει όλη της την ζωή. Η νεαρή γυναίκα ασχολείται κυρίως με τον προγενετικούς ελέγχους που οργανώνονται για τις εγκύους της περιοχής στο κέντρο αλλά και για τους ελέγχους και την παρακολούθηση των λεχώνων και των νεογνών. «Μου αρέσει πολύ να δουλεύω με τα παιδιά γιατί απολαμβάνω να τα φροντίζω. Επίσης μέσα στα καθήκοντα μου είναι να μιλώ στις γυναίκες της κοινότητας μου για το πόσο σημαντικό είναι να επισκέπτονται το ιατρικό κέντρο στην διάρκεια της εγκυμοσύνης τους αλλά και αργότερα με τα παιδιά τους». Η Καντιάτου ήταν από αυτές που είχε την τύχη να δει τα πράγματα στην κοινότητα της να αλλάζουν. «Παλαιότερα οι γυναίκες γεννούσαν τα παιδιά τους στα σπίτια τους και δεν πήγαιναν ποτέ στο γιατρό για να κάνουν στα μικρά τους εμβόλια, με αποτέλεσμα εκείνα να πεθαίνουν από ασθένειες –απλές για τον ανεπτυγμένο κόσμο- όπως οι μαγουλάδες».

Η πιο σημαντική συμβουλή που δίνει η Καντιάτου στις νέες μητέρες είναι να θηλάζουν τα παιδιά τους λόγω των θρεπτικών συστατικών που περιέχει το μητρικό γάλα ώστε να έχουν ένα γερό και υγιές μωρό». Δεν πάει πολύς καιρός από την εποχή που οι γυναίκες που είχαν ένα άρρωστο μωρό δεν ήξεραν που ν απευθυνθούν. Τώρα το ιατρικό κέντρο έχει όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό για να αντιμετωπίσει την πλειοψηφία των περιπτώσεων». «Νιώθω πολύ τυχερή που την έχω. Μου την έδωσε ο θεός και θα την φροντίζω για να γίνει ένας καλός άνθρωπος στο μέλλον» λέει η 19χρονη αδερφή της Καντιάτου κοιτάζοντας το τριών μηνών μωρό της.

Βασικές αρχές υγιεινής

Στην Σενεγάλη ζει και η 17χρονη Μαρί με την 15 μηνών κόρη της, την Αισσάτου. Η Αισσάτου πήρε παραδοσιακά το όνομα της –της το έδωσε ο πατέρας της- από κάποιο πρεσβύτερο μέλος της οικογένειας. Ο επίσης δεκαεφτάχρονος Λασάνα, σύζυγος της Μαρί είναι αγρότης. Το ζευγάρι μένει μαζί την μητέρα του Λασάνα, την 50χρονη Νένε. Από την στιγμή που γεννήθηκε η μικρή Αισάτου υπέφερε από εμετούς και διάρροια και δεν μπορούσε να συγκρατήσει την τροφή. Διαγνώστηκε με υποσιτισμό και η ομάδα της World Vision την παρακολουθεί συνεχώς. «Ανησυχώ πολύ για την υγεία της. Δεν μπορώ να σκεφτώ το μέλλον της. Σκέφτομαι μόνο το σήμερα. Κάθε βράδυ την βάζω στο κρεβάτι της και προσεύχομαι να μείνει ζωντανή» λέει η Μαρί. Πιο κει στέκεται η πεθερά της. «Η υγιεινή είναι πολύ σημαντική. Πρέπει να πλένεις το μωρό πολύ τακτικά ειδικά αν είναι άρρωστο. Και πρέπει ταυτόχρονα να καλύπτεις το μωρό ώστε να είναι προφυλαγμένο».

Σοφία Γενεών

Η Σάμπιο είναι 40 χρονών και έχει δύο κορίτσια και τρία αγόρια. Την Μαμάντου, τριών ετών και την Ναριάμα σχεδόν δύο. Για να γεννήσει τα παιδιά της η Σάμπιο οδήγησε μέχρι το νοσοκομείο. Για εκείνη το ιατρικό κέντρο ήρθε να λειτουργήσει σαν καταφύγιο, αλλά και σαν συμβουλευτικό κέντρο και να συμπληρώσει –με επιστημονικό τρόπο- αυτό που κάποτε έκανε η γιαγιά της. «Όταν τρώει είναι χαρούμενος. Σχεδόν χορεύει όταν τρώει. Είναι τρομερό. Βλέπει το φαγητό να έρχεται και ξεκινά να χορεύει. Αντίθετα όταν είναι αναστατωμένος ή θυμωμένος τραβάει τα αυτιά του. Τότε τον αγκαλιάζω και του μιλάω. Έτσι ηρεμεί. Για τα παιδιά μου ονειρεύομαι να βρουν μια μέρα δουλειά» λέει η Σάμπια ντροπαλά.

Η Ανίκα από το Μπαγκλαντές

Η Σόνια ζει στο Μπαγκλαντές. Η δέκα μηνών κορούλα της η Ανίκα πάσχει από υποσιτισμό. Η Σόνια μαζί με πολλές άλλες γυναίκες συμμετέχουν στο πρόγραμμα της World Vision που τους μαθαίνει να μαγειρεύουν γεύματα πλούσια σε θρεπτικά στοιχεία, ώστε να μειωθεί ο υποσιτισμός στα παιδιά μέχρι πέντε ετών και στις έγκυες γυναίκες. Η ομάδα της μαγειρικής εξελίχθηκε σε μια ενδιαφέρουσα δραστηριότητα που έφερνε κοντά τις γυναίκες της κοινότητας και τις έκανε να μαγειρεύουν και να τρώνε μαζί. Σε αυτό το πρόγραμμα η Σόνια έμαθε να μαγειρεύει kichuri. Τα μαθήματα είχαν αποτέλεσμα. Μέσα σε έναν μήνα η κόρη της πήρε 900 γραμμάρια και εκείνη απόλαυσε όσο τίποτε άλλο τις μαγειρικές συνευρέσεις με τις άλλες μαμάδες.

Α, β, γ,δ...

Μια αντίστοιχη χαρούμενη παρέα μαζεύεται συχνά πυκνά στην απομονωμένη κοινότητα των Αβοριγίνων στο Τζίγκαλονγκ της Δυτικής Αυστραλίας. Εκεί η World Vision έστησε ένα κέντρο προσχολικής φροντίδας που θα προετοιμάζει τα παιδιά για το σχολείο. Στον πυρήνα αυτού του κέντρου βρίσκονται η ομάδα παιχνιδιού και η εβδομαδιαίες συναντήσεις της. Εκεί οι γονείς παιδιών προσχολικής ηλικίας μπορούν να βρουν καθοδήγηση και απαντήσεις σε τυχόν ερωτήματα τους, ενώ τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από το παιχνίδι. Όλα γίνονται σε μια αίθουσα γεμάτη παιχνίδια, βιβλία, παζλ και μαρκαδόρους. Στο προαύλιο ο χώρος είναι γεμάτος από τον σχετικό εξοπλισμό και ποδήλατα. Οι δραστηριότητες είναι προσανατολισμένες να ενισχύουν την μάθηση των αισθήσεων, την ανάγνωση, την αναγνώριση των αριθμών αλλά και μαθήματα υγιεινής όπως το πλύσιμο των χεριών.

Η Ηannifer ήταν μια από τις πρώτες μαμάδες που παρακολουθησε το πρόγραμμα με τον γιο της Τζόρνταν. Με τον καιρό εξελίχθηκε σε εθελόντρια ενθαρρύνοντας άλλες μαμάδες να συμμετέχουν αλλά και βοηθώντας στην οργάνωση των δραστηριοτήτων. Αυτό το διάστημα εκπαιδεύεται στην φροντίδα παιδιών προσχολικής αγωγής. «Ελπίδα μας είναι να μπορέσει να δουλέψει το πρόγραμμα αυτό αυτόνομα, ώστε κάποι στιγμη τα άτομα της κοινότητας να το τρέχουν μόνα τους". "Έχω μεγάλη καρδιά και τους χωράει όλους» λέει η Μισέλ που με τις αρερφές της την Μπάρμπαρα και την Λεονί είναι οι στυλοβάτες της κοινότητα τους στην αβορίγινικη κοινότητα Newman.

Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Marie Claire τον Ιανουάριο του 2014

H γυναίκα που στηρίζει τους πρόσφυγες

Από το 2012 έχει αφιερώσει την ζωή της στις μητέρες, τα παιδιά και τους άρρωστους πρόσφυγες που φτάνουν στα παράλια της Λέσβου. Η ιδρύτρια του ανοιχτού χώρου φιλοξενίας ΠΙΚΠΑ στην Μυτιλήνη Έφη Λατσούδη κέρδισε ένα από τα πλέον διακεκριμένα διεθνή βραβεία προσφοράς και μίλησεγια το πώς είναι να έρχεσαι αντιμέτωπος με την ζωή και τον θάνατο.

Φτάνει στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης φορώντας ένα απλό μαύρο φόρεμα. Mόλις έχει επιστρέψει από το νεκροταφείο -σαν σήμερα κλείνουν τρία χρόνια από τον θάνατο του πατέρα της- αλλά με χαιρετά με χαμόγελο. Τα αισθήματα της είναι ανάμικτα. Το μνημόσυνο του πατέρα της συνέπεσε με την σημερινή τελετή για την βράβευση της με το διεθνώς αναγνωρισμένο βραβείο Nansen που δίνεται για πρώτη φορά σε Έλληνα. Το βραβείο της απονέμεται για την προσφορά της στον Ανοιχτό Χώρου Φιλοξενίας ΠΙΚΠΑ στην Λέσβο, τον χώρο που προσφέρει στήριξη σε ευπαθείς ομάδες προσφύγων -μητέρες, παιδιά, έγκυες, νεογέννητα αλλά και άτομα με αναπηρία. Η τελετή σε λίγο θα ξεκινήσει και εκείνη στο αίθριο του Μουσείου με την απογευματινή μπόρα να ακούγεται στην οροφή και την φωτογραφία του Ai Wei Wei στην παραλία της Μυτιλήνης στο background -τα έργα του εκτίθενται στην διπλανή αίθουσα- μου μιλάει για το βραβείο αλλά και για το πένθος. ««Ο πατέρας μου πέθανε από καρδιακή προσβολή στο καράβι για Μυτιλήνη, όπου ερχόταν να με δει μετά από ένα καλοκαίρι που εγώ δούλευα από το πρωί μέχρι το βράδυ και δεν είχαμε καταφέρει να βρεθούμε. Εκείνο τον καιρό δούλευα πολύ στο λιμάνι, βοηθώντας τους πρόσφυγες. Το έμαθα από το λιμενικό και ήταν συγκλονιστικό το ότι οι ίδιοι οι πρόσφυγες που φρόντιζα, με πλησίασαν για να με στηρίξουν εκείνη την δύσκολη στιγμή».

Για την Έφη Λατσούδη τα τελευταία τέσσερα χρόνια αυτοί είναι η οικογένεια της. Από την ημέρα που άνοιξε ο χώρος φιλοξενίας το 2012 εκεί περνά όλη την ημέρα της μαζί τους αλλά και μαζί με τους εθελοντές συζητώντας, βοηθώντας, επιλύοντας τα καθημερινά πρακτικά προβλήματα. Μαζί της είναι πολύ συχνά και ο δεκατετράχρονος γιος της Μιχάλης, που είναι και ο συνοδός της στην σημερινή βράβευση. «Είναι ο μόνος τρόπος για να είμαστε μαζί, να μοιραστούμε πράγματα, αφού είμαι εκεί όλη μέρα. Πολλές φορές και την νύχτα αν κάτι έκτακτο προκύψει. Φυσικά συχνά παραπονιέται. Για εκείνον είναι παράλογο να βοηθάω τόσους ανθρώπους, αλλά να μην μπορώ να προσφέρω σε εκείνον αφού λείπω από το σπίτι όλη μέρα. Θα ευχόμουν να μην χρειαζόταν να μπαίνουμε σε αυτές τις δράσεις τόσο ακάλυπτοι και να ξοδεύουμε τόση πολλή ενεργεια. Είναι τόσο πολλές και έντονες οι ανάγκες. Είναι σαν μια δίνη που σε τραβά. Όσο και να θες να διαφυλάξεις την προσωπική σου ζωή, δεν γίνεται».

Η πραγματικότητα που βιώνει στην Μυτιλήνη είναι αυτή που την κινητοποιεί διαρκώς. Άλλες φορές είναι οι ίδιοι οι πρόσφυγες με την δύναμη, το χιούμορ τους και την διάθεση τους να ζήσουν. «Παίρνουμε δύναμη όταν οι άνθρωποι αυτοί προχωρούν ή συμβαίνει κάτι που βελτιώνει την ζωή τους. Αυτό υπερτερεί της λύπης του αποχωρισμού οταν φεύγουν, γιατί με τους περισσότερους από αυτούς έχουμε δεθεί πολύ. Υπάρχει πάντα και η σκέψη ότι μπορεί να βρεθούμε ξανά. Μπορεί όμως να είναι και ψευδαίσθηση». Όταν της ζητώ μια δυνατή ιστορία που θα ξεχώριζε από αυτές που έζησε, μου διηγείται κάτι που συνέβη το καλοκαίρι του 2015 όταν η Μυτιλήνη είχε πλημμυρίσει από πρόσφυγες και άνθρωποι κοιμούνταν στις πλατείες, στο λιμάνι, στους δρόμους. Τότε την πήρε τηλέφωνο μια γυναίκα που έφτασε στην Λέσβο με τα τρία της παιδιά. «Έναν χρόνο πριν είχε πνιγεί ο άνδρας της. Είχαμε κάνει την κηδεία μαζί με έναν φίλο του. Η γυναίκα μου ζήτησε να δει τον τάφο του. Εκείνη και τα τρία της παιδιά πέρασαν την νύχτα σε ένα σπίτι εθελοντών και την επόμενη μέρα πήγαμε στο νεκροταφείο και κάθισαν στον τάφο. Θυμάμαι τα παιδάκια να σκάβουν και να χαιδεύουν το χώμα. Ένιωσα μια ανακουφιση τότε θυμάμαι. Που οι άνθρωποι αυτοί κατάφεραν να δουν τον τάφο του αγαπημένου τους ανθρώπου. Ήταν το λιγότερο που μπορούσαμε να κάνουμε για αυτούς. Δεν έμειναν πολύ. Τότε ήταν ακόμη ανοιχτά τα σύνορα και προχώρησαν στην Ευρώπη”.

Για την Έφη Λατσούδη η επίσκεψη στο νεκροταφείο δεν ήταν κάτι ασυνήθιστο. Ήταν πολλές οι φορές που φρόντισε να εξασφαλίσει μια αξιοπρεπή ταφή σε πρόσφυγες που δεν τα κατάφεραν. Υπήρξαν και εξαιρετικά δύσκολες στιγμές με τους υπεύθυνους του νεκροταφείου να διαμαρτύρονται για την ανεξέλεγκτη κατάσταση. Η Έφη Λατσούδη είχε γράψει πριν καιρό για ένα τέτοιο περιστατικό. Ο υπεύθυνος του νεκροταφείου φώναζε πως αυτός δεν σκάβει τον λάκκο μέσα στον ήλιο, πως δεν υπήρχε χώρος, πως θα έπρεπε να ξεθάψουμε τους παλαιότερους. Η ώρα περνούσε, ο νεκρός έμενε στη νεκροφόρα, εμείς στεκόμασταν μέσα στον ήλιο σε απόγνωση. Οι πρόσφυγες που ήταν μαζί μας για την τελετή ζήτησαν εργαλεία. Μαζί με τον εργάτη του νεκροταφείου άρχισαν να σκάβουν τον τάφο. «Εμείς θα το κάνουμε», μου είπαν. Και το έκαναν...”. Η δουλειά της Έφης Λατσούδη έχει και ευχάριστες στιγμές. Όπως όταν μαζί με άλλους εθελοντές δημιούργησαν ένα χώρο εκπαίδευσης για τους πρόσφυγες μέσα στην πόλη. “Είναι ένας πολύ όμορφος και δημιουργικός χώρος που μας κάνει να ελπίζουμε σε ένα καλύτερο μέλλον σε πείσμα της μιζέριας που βιώνουμε με το προσφυγικό και μας έχει καταβάλει όλους. Είναι μαγικό πώς τα πράγματα συμβαίνουν όταν άνθρωποι συναντιούνται και βάζουν μαζί τις δυνάμεις και τις ιδέες τους”.

Η ώρα έχει περάσει και ο κόσμος έχει γεμίσει το αίθριο του μουσείου ασφυκτικά. Η Έφη Λατσούδη ρίχνει μια τελευταία ματιά στον λόγο της και ετοιμάζεται να ανέβει στο πόντιουμ. “Είναι δύσκολο για μια συλλογική δουλειά να παραλαμβάνεις ένα βραβείο με το ονοματεπώνυμο σου” θα πει. Η Έφη Λατσούδη βρέθηκε στην Μυτιλήνη το 2001 σχεδόν τυχαία. Είχε σπουδάσει ψυχολογία στην Αθήνα και στο Παρίσι και εργάζονταν στην Πτέρυγα Ανηλίκων στις Φυλακές Κορυδάλλου, όταν ο πρώην άνδρας της έχασε την δουλειά του. «Ψάχναμε να δούμε τί θα κάνουμε. Θέλαμε να φύγουμε από την Αθήνα. Δεν είχαμε ξαναπάει στην Μυτιλήνη. Η μόνη σχέση που είχα με το νησί ήταν ότι η γιαγιά μου είχε φύγει πρόσφυγας από το Αιβαλί και είχε μείνει δύο χρόνια στην Μυτιλήνη. Ακούγεται κλισέ αλλά η ζωή κάνει κύκλους. Δεν είναι άσχετο το τότε με το τώρα».

Η δασκάλα που έσωσε τη ζωή των μαθητών της

H ιστορία της δασκάλας που έσωσε τους μαθητές της από το μακελειό στο δημοτικό σχολείο Sandy Hook στο Κονέκτικατ, πολλά χρόνια μετά, παραμένει συγκλονιστική.

Κάθε Δεκέμβρης σημαίνει τη θλιβερή επέτειο της ένοπλης επίθεσης στο δημοτικό σχολείο Sandy Hook στο Κονέκτικατ το 2012. Τραγικό πρόσωπο αλλά και έμπνευση ήταν η δασκάλα Kaitlin Roig Debellis που κατάφερε να επιβιώσει αλλά και να σώσει τους 16 μαθητές της τάξης της, όταν ένας 20χρονος πρώην μαθητής του σχολείο εισέβαλε, άνοιξε πυρ, σκότωσε 20 παιδιά και 6 ενήλικες και αμέσως μετά αυτοκτόνησε. Σήμερα η Debellis έχει ιδρύσει την οργάνωση Classes4Classes που στηρίζει σχολεία υποβαθμισμένων περιοχών των ΗΠΑ.

Η Kaitlin Roig Debellis ήταν δασκάλα της Α' Δημοτικού στο Sandy Hook και εκείνο το πρωινό της 14ης Δεκεμβρίου όπως κάθε άλλο πρωινό η τάξη της τραγουδούσε το "Oh What a Beautiful Morning" από το μιούζικαλ "Oklahoma", όταν ακούστηκε ένας δυνατός κρότος. «Αμέσως κατάλαβα τι ήταν. Ένιωσα σαν να βρίσκομαι στην μέση ενός πολέμου» είπε στο αμερικάνικο Marie Claire. Ήταν η στιγμή που ο 20χρονος είχε μπει στο σχολείο και πυροβολούσε αδιακρίτως. Άρπαξε τα κλειδιά της και κλείδωσε την πόρτα. Το μόνο ασφαλές μέρος που μπορούσε να σκεφτεί ήταν η τουαλέτα που βρίσκονταν στο πίσω μέρος της αίθουσας. Η δασκάλα στοίβαξε τα παιδιά σε έναν χώρο ενός τετραγωνικού. Ένα πίσω από τη λεκάνη, άλλα δυο πάνω στο καπάκι, ένα ακόμη πάνω στο μηχάνημα με τις χειροπετσέτες. Τα παιδιά στριμωγμένα σαν σαρδέλες και κυριευμένα από φόβο έκλαιγαν και ζητούσαν την μαμά τους. «Μέσα μου δεν πίστευα ότι υπήρχε η ελάχιστη πιθανότητα να γλιτώσουμε, αλλά τους είπα πως τα αγαπούσα πολύ, πως έπρεπε να μείνουμε ήρεμοι και να περιμένουμε τους «καλούς» να έρθουν να μας σώσουν». Σαράντα τέσσερα λεπτά αργότερα, όταν ήρθαν οι ειδικές δυνάμεις της αστυνομίας η Debellis δεν μπορούσε να το πιστέψει. Ένας αστυνομικός πέρασε την ταυτότητα του κάτω από την πόρτα και μόνο τότε εκείνη ξεκλείδωσε την πόρτα. «Τότε μπόρεσα πια να κλάψω. Τα παιδιά ήταν ασφαλή και εγώ μπορούσα να αφεθώ».

Τις μέρες που ακολούθησαν η Kaitlin Roig Debellis μετατράπηκε σε εθνική ηρωίδα και πρωταγωνίστησε σε όλα τα πρωτοσέλιδα. 63.780 αρκουδάκια και χιλιάδες κουτιά με σχολικά είδη έφτασαν στο σχολείο. Και τότε η Kaitlin είχε την ιδέα. Θα έστελναν όλα αυτά τα είδη συμπαράστασης σε μη προνομιούχα σχολεία στις Ηνωμένες Πολιτείες. Και κάπως έτσι γεννήθηκε το «Classes4Classes» που μέχρι στιγμής έχει χρηματοδοτήσει 35 projects και έχει δουλέψει με 1500 μαθητές στην Αμερική. «Δεν πιστεύω πως ξεπερνάς κάτι, απλά προχωράς μπροστά». Αυτή είναι και η ιδέα πίσω από το βιβλίο "Choosing Hope" που κυκλοφόρησε το 2016 στο οποίο διηγείται την συγκλονιστική εμπειρία της και ό,τι την ακολούθησε. «Δεν πρόκειται ποτέ να ξεπεράσω αυτό που έγινε τον Δεκέμβρη του 2012. Θα είναι για πάντα κομμάτι μου. Είναι πολύ σημαντικό να είσαι σε επαφή με τα συναισθήματα σου, τα θλιβερά, τα δύσκολα, τα τραυματικά . Θέλω να με θυμούνται σαν κάποια που αποφάσισε πως δεν θα την ορίζει το σκοτάδι και ενθαρρύνει και τους άλλους να κάνουν το ίδιο».