Η γνώση είναι δύναμη. Και για τις νέες γυναίκες το να γνωρίζουν τί υπάρχει για αυτές εκεί έξω να διαλέξουν είναι απελευθερωτικό. Tο Generation Woman επιλέγει ξεχωριστές γυναίκες από διαφορετικούς επαγγελματικούς χώρους για να μοιραστούν το πως είναι να... κάνεις το επάγγελμά τους, να μιλήσουν για τις προκλήσεις και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην δουλειά τους αλλά και την χαρά που αντλούν από αυτή.
Η πρώτη φιλοξενούμενη της στήλης Πώς είναι να... είναι η Λίνα Ντόκου, ερευνήτρια Βιολογίας στo Πανεπιστήμιο του Yale και ιδρύτρια της πρωτοβουλίας Greek Women in STEM, που στόχο έχει να κάνει περισσότερες γυναίκες να ακολουθήσουν την Επιστήμη, την Τεχνολογία, την Μηχανική και τα Μαθηματικά.
Πώς είναι να είσαι μεταδιδακτορική ερευνήτρια Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Yale;
Είναι το επαγγελματικό στάδιο πριν την απόκτηση έδρας και μετά την επίσημη εκπαίδευση. Επομένως υπάρχει ανεξαρτησία από τη μία και ξεκάθαρο πλαίσιο από την άλλη στο τι θα μελετήσω. Το επίπεδο είναι πολύ υψηλό και ο ανταγωνισμός αρκετά έντονος. Αυτό σημαίνει ότι όλοι προσπαθούμε συνέχεια για το καλύτερο αποτέλεσμα. Το καλό με τα μεγάλα ιδρύματα είναι ότι οι συνεργάτες είναι οι καλύτεροι στον κλάδο τους και οι σχέσεις που δημιουργούνται παρέχουν ένα άριστο πλαίσιο για έρευνα με όλη την υλικοτεχνική υποστήριξη που χρειάζεται.
Τι βρήκες ενδιαφέρον στην Βιολογία;
Η βιολογία είναι η μελέτη της ζωής. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάτι πιο ενδιαφέρον και εντυπωσιακό από αυτήν. Χρησιμοποιεί πολλές άλλες επιστήμες ως εργαλεία όπως τα μαθηματικά, τη φυσική και τη χημεία. Αυτό που την κάνει μαγική είναι ότι συνεχώς εξελίσσεται και δεν βαριέσαι ποτέ ενώ οι εφαρμογές της έχουν άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητά.
Πως είναι να σπουδάζεις Βιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης;
Το τμήμα θα μπορούσε να είναι πολύ καλύτερο αν υπήρχε στήριξη από το κράτος για αναβάθμιση εξοπλισμού και εγκαταστάσεων. Το τμήμα τουλάχιστον, όσο φοιτούσα εγώ είχε υποδομές απομεινάρια του 1960. Το πρόγραμμα είναι αρκετά εντατικό. Σαν τμήμα προσφέρει μεγάλο εύρος ειδικοτήτων από μικροοργανισμούς, φυτά, ζώα και τέλος τον άνθρωπο. Αυτό βέβαια μπορεί να είναι και μειονέκτημα για κάποιον που δε θέλει να χάσει χρόνο μελετώντας την ανατομία των φυτών όταν το ενδιαφέρει η γενετική μελέτη των ανθρωπίνων ασθενειών. Ο χρόνος μελέτης και παρουσίας είναι αρκετός και προσωπικά τα πρώτα δυο χρόνια σκεφτόμουν καθημερινά να τα παρατήσω αφού το ενδιαφέρον μου έσβηνε όσο περνούσαν μέρες με αδιάκοπη συμμετοχή σε εργαστήρια και διαλέξεις. Στο τέλος του δεύτερου έτους όμως – και εκεί άλλαξε η σχέση μου με την έρευνα για πάντα- ο Δρ. Βασίλης Μιχαηλίδης μου έδωσε την ευκαιρία να ενταχθώ στο εργαστήριό του. Αυτή η πρώτη επαφή με το εργαστήριο, τον τρόπο που γίνεται η έρευνα και τι πραγματικά σημαίνει να στήνεις και να αναλύεις πειράματα μετέτρεψε την αρχική απογοήτευση σε αγάπη ζωής. Το πιο σημαντικό σε κάθε δουλειά είναι οι άνθρωποι. Οι στενοί μου συνεργάτες-μέντορες και πλέον φίλοι Δρ. Ανδρέας Ανέστης και Δρ. Κωνσταντίνος Φειδάντσης ήταν παραδείγματα προς μίμηση και έμπνευση ενώ μου προσέφεραν καθοδήγηση και στήριξη. Εύχομαι κάποια στιγμή να επενδύσει η χώρα ουσιαστικά στα ανώτατα ιδρύματα. Ειδικά αν επιτέλους δημιουργήσουν παντού κέντρα μεταφοράς τεχνολογίας και δημιουργίας νεοφυών εταιρειών
Πως ξέρεις ότι η Βιολογία είναι για σένα;
«Ξυπνάω και θέλω να πάω στο εργαστήριο. Νομίζω ότι όσο δουλεύει κανείς σε κάτι που δίνει νόημα και κίνητρο στη ζωή του είναι σημάδι ότι αυτό του ταιριάζει».
Πως ένα κορίτσι μπορεί να γνωρίσει την Βιολογία;
Σήμερα υπάρχει τόση πληροφορία που καμιά φορά χάνεται. Σίγουρα μια καλή αρχή είναι να ρωτήσει τους καθηγητές της στο σχολείο για να έχει στοχευμένη κατεύθυνση. Το REAL Science στο οποίο είμαι εθελόντρια είναι η ομάδα που ίδρυσε η Ελένη Σινοπούλου για να φέρει ακριβώς τους ερευνητές στα σχολεία. Η ομάδα μου από το Greek Women in STEM είναι σε συνεργασία με το τμήμα STEM του κολλεγίου Ανατόλια της Θεσσαλονίκης. Οργανώσαμε μια πρώτη παρουσίαση στις 27 Φεβρουαρίου που ήταν ανοιχτή για όλους. Σε αυτή την ομιλία συζητήσαμε για την πορεία μας και εξηγήσαμε πολύ επιγραμματικά τεχνικές. Θα ακολουθήσουν πολλά τέτοια σεμινάρια Μείνετε συντονισμένοι στο Greek women in STEM γιατί ετοιμάζουμε πολλά όμορφα πράγματα ειδικά όταν ξεπεράσουμε αυτό το μεγάλο κακό που μας συμβαίνει με τους περιορισμούς λόγω πανδημίας. Κάτι ακόμη που μπορούν να κάνουν είναι να φτιάξουν ή να συμμετέχουν σε ομάδες για διεθνής διαγωνισμούς. Το EMBL teens είναι ένα υπέροχο παράδειγμα στο οποίο μπορούν να συμμετέχουν μαθητές και να δουν αν πραγματικά αυτός ο χώρος είναι κάτι που τους ενδιαφέρει.
Τι εμπόδια μπορεί να συναντήσουν στην πορεία και πως να τα ξεπεράσουν;
Εμπόδια εμφανίζονται διαρκώς. Δεν είναι σύνηθες για την ελληνική οικογένεια να δέχεται ότι το παιδί θα φύγει σε άλλη πόλη ή χώρα για να κυνηγήσει τα όνειρά του. Προσωπικά ακόμη είμαι σε μεγάλη αντιπαράθεση με την οικογένειά μου για τις αποφάσεις μου. Καλώς ή κακώς το διδακτορικό είναι μια αρκετά δύσκολη περίοδος, με 12 με 16 ώρες στο εργαστήριο και χωρίς ξεκάθαρες απολαβές. Τα πειράματα πηγαίνουν 99 φορές στραβά και 1 φορά σωστά.
Ως γυναίκα ευτυχώς δεν έχω αντιμετωπίσει διακρίσεις ποτέ. Ωστόσο ξέρω ότι όταν και αν θελήσω να κάνω οικογένεια θα μπει φρένο στην επαγγελματική μου εξέλιξη. Ελπίζω η προσαρμογή που έχουν δείξει τα ιδρύματα με την πανδημία και την εργασία από το σπίτι να βοηθήσει στο να αλλάξει αυτό. Έτσι η δημιουργία οικογένειας δεν θα πρέπει απαραίτητα να επηρεάζει την επαγγελματική εξέλιξη των γυναικών επιστημόνων.
Πως είναι μια τυπική μέρα σου στο Yale;
Περιλαμβάνει πολλά meetings, χειρουργεία, μικροσκόπιο, μοριακές αναλύσεις, ξανά meetings, παρουσιάσεις, διαλέξεις και προγραμματισμός για τα επόμενα πειράματα. Το καλό με το New Haven είναι ότι είναι φοιτητούπολη και υπάρχουν αρκετά μαγαζιά για φαγητό και ποτό ενώ δύο μεγάλες πόλεις, η Βοστώνη και η Νέα Υόρκη είναι αρκετά κοντά. Ταυτόχρονα έχεις πρόσβαση σε γυμναστήρια, κολυμβητήρια, γήπεδα τένις αλλά και σε λέσχες ιστιοπλοΐας που κάνουν τη καθημερινότητα πολύ πιο ευχάριστη.
Πως είναι για μια γυναίκα ερευνήτρια τα επιστημονικά συνέδρια;
Όπως και ένας άντρας αλλά μπορούμε και φοράμε τακούνια! Δε νομίζω ότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές. Καμιά φορά οι άντρες ερευνητές, κυρίως παλιότερης γενιάς έχουν απόλυτες απόψεις σε σχέση με αντίστοιχα καταξιωμένες γυναίκες του κλάδου. Αυτό κάνει την επιστημονική συζήτηση πιο δύσκολη, αλλά ευτυχώς αυτό δεν ισχύει στις νεότερες γενιές
Ενδεχομένως είναι αποθαρρυντικό ότι στην ιατρική βιολογία τις ανώτερες θέσεις τις έχουν άντρες. Είναι σκληρά ανταγωνιστικός κλάδος και αν κάποιος δεν είναι φτιαγμένος για μόνιμο αγώνα κάποια στιγμή εγκαταλείπει και κάνει κάτι άλλο. Ίσως για αυτό εντέλει τόσο πολλές γυναίκες απομακρυνόμαστε από την ακαδημαϊκή καριέρα, γιατί δεν αντέχουμε τη διαρκή πίεση και τα τρελά ωράρια.
Τι συζητάτε συνήθως μεταξύ σας οι γυναίκες της επιστήμης σου
Τί πήγε στραβά σε κάποια τεχνική, πως να γράψουμε κάποια αίτηση για επιχορήγηση, ποια φαγητά είναι καλύτερης ποιότητας και δεν παχαίνουν υπερβολικά (καλώς ήρθατε στα 30+), αν είναι καλό να καταψύξεις τα ωάριά σου, τι χρώμα να είναι το μπλέιζερ στο συνέδριο, πως να διαπραγματευτείς μια προσφορά για κάποια θέση εργασίας, αν έχει το τάδε δια-γονιδιακό ζώο και μπορώ να χρησιμοποιήσω ένα ζευγάρι, τι μέσο θρέψης χρειάζεται η τάδε κυτταρική σειρά, ποιο γυμναστήριο είναι καλύτερο, αν δούλεψε ένα αντίσωμα, πως αναλύεις καλύτερα το scRNAseq…
