Μια διαφορετική ματιά στην Μεγάλη Παραίτηση

Μήπως υπάρχει μια πιο ουσιαστική και αποτελεσματική εναλλακτική στην Μεγάλη Παραίτηση; Αυτή της συνειδητοποίησης ότι το νόημα της ζωής βρίσκεται στο να δουλεύουμε για να ζούμε και όχι να ζούμε για να δουλεύουμε.

Η Μεγάλη Παραίτηση μπορεί να ανακηρυχθεί ίσως στην σημαντικότερη κοινωνική τάση της χρονιάς που φεύγει. Και καθώς όλοι συμφωνούν πως η τηλεργασία λόγω πανδημίας έκανε τους εργαζόμενους να ανακαλύψουν την χαρά του ευέλικτου ωραρίου, της «νομαδικής» εργασιακής ζωής, του ελεύθερου χρόνου, του dressing down, της καθημερινότητας χωρίς διαδρομές προς και από την δουλειά, μια διαφορετική άποψη έρχεται να μας κάνει να αναρωτηθούμε.

Η παραίτηση είναι όντως η λύση; Η αρθρογράφος του girlboss.com Emily Tamfo αμφιβάλλει και μοιράζεται αυτές τις αμφιβολίες της στο άρθρο «Η άλλη πλευρά της Μεγάλης Παραίτησης» καθώς παρακολουθεί τους πάντες γύρω της να αφήνουν την σταθερή δουλειά τους για να ανοίξουν την δική τους επιχείρηση, για να ταξιδέψουν στον κόσμο σαν σύγχρονοι νομάδες της τηλεργασίας ή ακόμη και για να πολιτευθούν. Τους παρακολουθεί αλλά διστάζει να τους ακολουθήσει καθώς αναρωτιέται. Μήπως η ανταλλαγή μιας 9-5 δουλειάς με την 24/7 έγνοια ενός entrepreneur δεν είναι και ένα τόσο συμφέρον deal;

Με την σκέψη της συμφωνεί η Emily Key, πρώην στέλεχος μεγάλης εταιρείας τεχνολογίας που παραιτήθηκε για να ανοίξει την δική της επιχείρηση η οποία όμως σύντομα επέστρεψε στην μισθωτή εργασία σε άλλη εταιρεία. «Φαίνεται πως συχνά ωραιοποιούμε την ζωή του ελεύθερου επαγγελματία» αναφέρει η Key. Και συνεχίζει: «Αυτό που συχνά δεν λέμε είναι πως η μέρα του ελεύθερου επαγγελματία μπορεί να έχει ευελιξία, αλλά πολύ συχνά δεν έχει ωράριο. Το πρόβλημα βρίσκεται στο ότι η κουλτούρα της εργασίας είναι εθιστική. Η Μεγάλη Παραίτηση για τους εργασιομανείς είναι σαν την φίλη που προσπαθεί να κόψει το κάπνισμα και καταλήγει να τρώει όλη την ώρα. Με την παραίτηση θέλουμε να αποδείξουμε ότι δεν είμαστε εθισμένοι στην δουλειά μας ενώ στην πραγματικότητα είμαστε και μάλιστα υπερβολικά. Ίσως το σοφότερο πράγμα να κάνει κανείς όταν όλοι τρέχουν να παραιτηθούν είναι να κάτσει ακίνητος»

Ίσως αυτή η περίοδος της γιορτής, της χαλάρωσης, της παύσης από την εργασιακή επαναλαμβανόμενη ρουτίνα είναι η κατάλληλη ώρα να κάτσουμε ακίνητοι και να σκεφτούμε. Ειδικά όσοι από εμάς βρίσκουμε συχνά τον εαυτό μας βυθισμένο στην εργασιομανία ή την εργασιοθεραπεία. Αν για να απολαύσουμε το time off μας πρέπει να έχουμε τσεκάρει όλα τα boxes της εργασιακής to do list. Αν οι προθεσμίες και τα project μας είναι στο μυαλό μας συνεχώς, ακόμη και μετά τις εργάσιμες ώρες.

Μήπως το πρόβλημα δεν είναι η εργασία –μισθωτή ή μη- αλλά το νόημα, οι αξίες και οι προσδοκίες με τις οποίες την φορτώνουμε; «Για το καλό μου (καθώς παρακολουθώ γύρω μου ανθρώπους να παθαίνουν burn out), αποφάσισα πως πια η δουλειά μου δεν θα αποτελεί μια περιοχή στην οποία θα αναζητώ προσωπική ολοκλήρωση. Μου πήρε χρόνια να καταλάβω πως όσο περισσότερο κυνηγούσα έναν ρόλο, μια εταιρεία, μια προαγωγή για να νιώσω ευτυχισμένη τόσο πιο δυστυχής γινόμουν» γράφει η Emily Τamfo στο άρθρο της. Και συνεχίζει «Μου πήρε πολύ χρόνο να αποσυνδέσω την αίσθηση της προσωπικής αξίας μου από την δουλειά μου. Ήταν πολύ δύσκολο γιατί κυριολεκτικά είχα ανατραφεί με αυτή την ιδέα. Αν δεν ήμουν παραγωγική τιμωρούσα τον εαυτό μου. Δεν μου άξιζε να περάσω καλά. Δεν μου άξιζε να ξεκουραστώ και να κοιμηθώ. Δεν άξιζα αγάπη και επιβράβευση μέχρι να έχω εξοντώσει τον εαυτό μου στην δουλειά».

Όπως η Tamfo, η Key και πολλοί άλλοι από εμάς έχουμε πέσει στην παγίδα του να ζούμε για να δουλεύουμε και όχι να δουλεύουμε για να ζούμε. Έχουμε πείσει τους εαυτούς μας ότι η επιτυχία ορίζεται από τα επίπεδα ικανοποίησης που νιώθει κανείς στην δουλειά του. Και πως η καριέρα μπορεί να μας δώσει αξία, νόημα στην ζωή μας ή να μας κάνει να νιώσουμε προσωπική ολοκλήρωση. «Από την στιγμή που έπαψα να θεωρώ την δουλειά την βασική πηγή ευτυχίας μου αισθάνθηκα πιο ελαφριά. Απελευθερώθηκα από την συνεχή αναζήτηση αποδοχής μέσα από την καριέρα μου και άρχισα να προσπαθώ να βρίσκω χαρά μετά τις ώρες δουλειάς » καταλήγει η Tamfo που αφού πρώτα συνειδητοποίησε την Μεγάλη Αυταπάτη κατάφερε να απελευθερωθεί από αυτή. Μήπως τελικά αυτή είναι μια πιο ουσιαστική και αποτελεσματική εναλλακτική στην δημοφιλή Μεγάλη Παραίτηση; Ας μείνουμε για λίγο ακίνητοι και ας το σκεφτούμε.

Εσύ τι θα γίνεις όταν μεγαλώσεις;

Ο επαγγελματικός προσανατολισμός δεν αφορά μόνο το άτομο αλλά ολόκληρη την κοινωνία όπως φάνηκε στην συζήτηση που οργάνωσε ο Σύλλογος Γονέων Λυκείου και IB του Κολλεγίου Ψυχικού.

Tι θα γινόταν αν από μια ατυχή συγκυρία ο Γεώργιος Παπανικολάου είχε αφιερώσει τη ζωή του στη δικηγορία και όχι στην ιατρική; Η Μάγια Αγγέλου επέλεγε να γίνει μηχανολόγος αντί για συγγραφέας; Η Μαρί Κιουρί γινόταν δασκάλα, αντί ερευνήτρια και εφευρέτρια. Σύμφωνα με πολλές έρευνες ο σωστός επαγγελματικός προσανατολισμός, εκτός από μια αληθινή προσφορά στην ανθρωπότητα είναι ένα από τα κλειδιά μιας ευτυχισμένης και γεμάτης ζωής. Όλο και πιο συχνά ακούμε για την αρχή του Ikigai, το σημείο δηλαδή που συναντιέται αυτό στο οποίο είμαστε καλοί με αυτό το οποίο μας αρέσει να κάνουμε, και – εξίσου πολύ σημαντικό- με αυτό που κάποιος μας αμείβει για να κάνουμε. Σε εκείνο ακριβώς το σταυροδρόμι βρίσκεται το μυστικό για την επαγγελματική επιτυχία και την καλή ζωή.

Συνειδητοποιώντας τη σημασία όλων αυτών ο Σύλλογος Γονέων Λυκείου και IB του Κολλεγίου Ψυχικού πριν λίγο καιρό οργάνωσε την διαδικτυακή συζήτηση με τίτλο «Σπουδές σε Ελληνικά Πανεπιστήμια. Σχολές, Τμήματα και σύγχρονα επαγγέλματα». Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά η Πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων Λυκείου και IB Κολλεγίου Ψυχικού Ρίτα Πικρού Μωραιτάκη «ο σύλλογος θέλοντας να βοηθήσει μαθητές και γονείς στο πιο καθοριστικό σημείο της μαθητικής ζωής πήρε την πρωτοβουλία να οργανώσει αυτή την εκδήλωση ώστε όλοι να κατανοήσουμε σε μια τόσο δύσκολη εποχή την σημασία του επαγγελματικού προσανατολισμού και να δώσουμε σε μαθητές και γονείς μια πυξίδα ως προς το πού μπορούνε να πάνε ακαδημαικά και επαγγελματικά. Επιπλέον η διεύθυνση Λυκείου του Κολλεγίου Ψυχικού πολύ συχνά οργανώνει ημερίδες ενημέρωσης για τα Ελληνικά Πανεπιστήμια αλλά και ημέρες καριέρας έτσι ώστε μαθητές και μαθήτριες να γνωρίσουν επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται σε διάφορους τομείς». Και συμπλήρωσε «Από την πρώτη κιόλας τάξη του Λυκείου οι μαθητές και οι μαθήτριες πρέπει να έχουν τις πληροφορίες που θα τους ενημερώσουν αλλά και θα τους εμπνεύσουν για να μπορούν να επιλέξουν τον δρόμο που τους ταιριάζει είτε αυτός είναι στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό. Στο σχολείο όλοι κατανοούμε πως η συνεργασία μεταξύ Διεύθυνσης Λυκείου και Γονέων για το καλό όλων των μαθητών και μαθητριών είναι πολύ σημαντική ώστε το σύνολο των μαθητών και των μαθητριών να πετύχει το καλύτερο για την προσωπική του ανάπτυξη αλλά και για την κοινωνία»

Στην συζήτηση που πραγματοποιήθηκε συμμετείχε μεταξύ άλλων ο Λεωνίδας Αλεξόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο στο Εργαστήριο Βιοϊατρικών Συστημάτων, ο οποίος αφού παρουσίασε το αντικείμενο των σπουδών των σχολών του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου, μοιράστηκε και την δική του προσωπική εμπειρία από τις σπουδές του αλλά και την δουλειά του τόσο σε ελληνικά πανεπιστήμια όπως το Μετσόβειο, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης όσο και σε πανεπιστήμια του εξωτερικού όπως το Duke, το MIT και το Harvard. Πολύτιμη ήταν και η παρέμβαση της Εύας Φουντουλάκη, Συμβούλου Επαγγελματικού Προσανατολισμού και διευθύντριας της Ariston Psychometrics η οποία αναφέρθηκε στη δυσκολία που αντιμετωπίζουν πολύ συχνά οι νέοι να επιλέξουν το κατάλληλο για αυτούς επάγγελμα σε έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς. «Σε μια εποχή σαν την δική μας όπου ο ρυθμός τεχνολογικών μεταβολών είναι εξαιρετικά υψηλός, η οικονομική κρίση καθώς και η επαγγελματική κινητικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο δημιουργεί ένα κλίμα αβεβαιότητας και ανασφάλειας αλλά και ευκαιριών» ανέφερε. Και συνέχισε «Συνεπώς σε μια εποχή που αδυνατεί να εγγυηθεί μία θέση στον κόσμο της εργασίας επιβάλλεται η σωστή και εξατομικευμένη πληροφόρηση τόσο για τις δυνατότητες σπουδών όσο και για τα διαφορετικά επαγγέλματα ώστε να ξεπεραστούν όσο είναι δυνατόν οι δυσκολίες και να αναδειχτούν οι ευκαιρίες».

Είναι πολλές οι έρευνες που έχουν γίνει και αποδεικνύουν πως τα στείρα τυπικά προσόντα, συχνά δεν αρκούν στην αγορά εργασίας. Σύμφωνα με έρευνες του Πανεπιστημίου Harvard, η επαγγελματική επιτυχία βασίζεται στο 80% στην προσωπικότητα και στο 20% στους τίτλους σπουδών. Εκεί λοιπόν εντοπίζεται η ανάγκη για έναν ολιστικό επαγγελματικό προσανατολισμό που θα απαντά επαρκώς σε ερωτήματα όπως «Ποιος είμαι, τι θέλω, τι μπορώ να κάνω και με ποιο τρόπο θα το πετύχω». «Τα ερωτήματα αυτά απασχολούν το άτομο σε όλα τα στάδια της επαγγελματικής του ανάπτυξης, κάθε φορά που πρέπει να κάνει μια επαγγελματική ή εκπαιδευτική επιλογή και προσδιορίζουν το βαθμό της επαγγελματικής του ωριμότητας» ανέφερε η κα Φουντουλάκη.

Τι περιλαμβάνει όμως ένας σωστός Επαγγελματικός Προσανατολισμός. Την ανάλυση της προσωπικότητας του ατόμου, την αντιστοίχιση της με όλα τα επαγγέλματα που του ταιριάζουν, του αρέσουν και είναι εφικτό να ασκήσει. Επίσης οφείλει να τον ενημερώνει για τις αντίστοιχες σπουδές – ή άλλες ευκαιρίες εκπαίδευσης, και κατάρτισης αλλά και για τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την παρακολούθησή τους- με έγκυρη και αντικειμενική πληροφόρηση με πρόσφατα και ακριβή στοιχεία, βασιζόμενη παράλληλα σε αξιόπιστα δεδομένα σύγχρονων ψυχομετρικών ερωτηματολογίων. Συγκεκριμένα η κα Φουντουλάκη αναφέρθηκε στην ψυχομετρική σειρά Άριστον Candidates που η ίδια εφαρμόζει. Το Ariston Candidates αναλύει τις ικανότητες, τις δεξιότητες αλλά και τη δομή της προσωπικότητας, τις τάσεις, τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντα κάθε ατόμου και μέσα από το πρωτοποριακό σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που διαθέτει, εντοπίζει συγκεκριμένες πανεπιστημιακές ειδικότητες και Τμήματα που ταιριάζουν στην προσωπικότητα του κάθε υποψηφίου. «Διάλεξε το επάγγελμα που σου ταιριάζει και δεν θα χρειαστεί να δουλέψεις ούτε μια μέρα στη ζωή σου» είχε πει ο Κομφούκιος και εμείς δεν θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε περισσότερο.

H3RS: Ένας θαυμαστός κόσμος συμπερίληψης

Η ιδέα μια ομάδας νέων γυναικών (και ανδρών) δημιούργησε το H3RS, έναν οργανισμό που βοηθά να πιστέψουμε στα όνειρα μας και να ορίσουμε την ζωή μας όπως εμείς θέλουμε.

Τις γνώρισα μέσα από το άρθρο με τον καταπληκτικό τίτλο Οι γυναίκες που έρχονται της συναδέλφου και φίλης Γιώτα Ταχταρά η οποία κάποιους μήνες πριν έγραφε. «Πριν λίγες μέρες μιλούσα για ώρες με τις ιδρύτριες ενός οργανισμού γυναικείας ενδυνάμωσης, το H3RS (h3rs.org). Από την πρώτη φορά που συνάντησα αυτές τις νεαρές γυναίκες, όλες γεννημένες αφού είχα γίνει εγώ φοιτήτρια, δεν έχω σταματήσει να σκέφτομαι ότι αυτή η ομάδα είναι ένας βασικός λόγος να χαμογελάμε για το μέλλον. (...) Σκέφτομαι πως όταν ήμουν εγώ στην ηλικία τους περιφερόμουν από καφέ σε καφέ χωρίς ιδέα για το πώς να αλλάξω τον κόσμο, χωρίς καν την υποψία ότι μπορούσα να το κάνω».

Όντως για την Έφη Μακαμτζή, ιδρύτρια του H3RS τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά. Όταν το 2017 και ενώ έκανε την πτυχιακή της εργασία στο Πολιτικό του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας έπεσε η ίδια θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης ένιωσε πως οπωσδήποτε έπρεπε να κάνει κάτι για αυτό. «Μαζί και με δύο άλλα μέλη, ιδρύσαμε το She & He και ασχοληθήκαμε κυρίως με το θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πέρσι το καλοκαίρι δώσαμε μια νέα κατεύθυνση στην οργάνωσή μας και επικεντρωθήκαμε σε σεμινάρια γυναικείας επιχειρηματικότητας & στην συμπερίληψη. Αυτά τα δύο είναι άλλωστε θεωρώ τα δύο βασικά θέματα στα οποία πρέπει να δοθεί έμφαση σήμερα».

Αυτά ήταν και τα δύο θέματα που άγγιξε η σειρά σεμιναρίων Empowering Her που έγινε τον Φεβρουάριο του 2021 για δεύτερη χρονιά. «Η αίσθηση που έχω γνωρίζοντας και συζητώντας με τις νέες γυναίκες που συμμετέχουν στα σεμινάρια αυτά είναι πως υπάρχει ένα μεγάλο κενό στην εκπαίδευση και την αυτοεκπαίδευση των γυναικών για το ποια είναι τα δικαιώματα τους. Θέλει πολύ δουλειά ακόμη για να μπορέσει μια γυναίκα που πέφτει θύμα catcalling να απαλλαγεί από τις ενοχές, τις αυτοκατηγορίες, τις σκέψεις για το τί φοράει και τί ίσως θα έπρεπε να φοράει. Όταν η αυτοεκπαίδευση επιτευχθεί σε μια ανάλογη περίσταση οι σκέψεις της θα είναι τελείως διαφορετικές. Το επόμενο βήμα μετά την αυτοεκπαίδευση και την ενδυνάμωση είναι η δράση. Το να αποφασίσει για παράδειγμα μια γυναίκα να ιδρύσει μια οργάνωση γυναικείας ενδυνάμωσης ή να σπουδάσει νομική για να υπερασπίζεσαι γυναίκες που το έχουν ανάγκη ή να γίνει ψυχολόγος και να προσπαθήσει να αλλάξει την λογική των ανδρών σε μια σειρά θέματα»

Όπως διαπιστώνουμε όλοι τα τελευταία 5 χρόνια η κατάσταση στην Ελλάδα έχει αλλάξει πολύ. Όλοι μιλούν πια ανοιχτά για το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης, οι σεξιστικές συμπεριφορές και τα στερεότυπα δεν είναι πια αποδεκτά και πυροδοτούν αντιδράσεις που γίνονται viral. Όροι όπως το gender fluidity πια είναι μέσα στο λεξιλόγιο μας και το bodyshaming δεν είναι αποδεκτό. «Όσον αφορά τις μεγαλύτερες γενιές δεν θα προλάβουμε να αλλάξουμε τις ξεπερασμένες νοοτροπίες. Όμως ευτυχώς τώρα μεγαλώνει μια γενιά που θεωρεί δεδομένα πράγματα, που ούτε εγώ που είμαι 25 δεν τα θεωρούσα Για παράδειγμα η εξοικείωση που έχουν οι νέες γενιές με την ορολογία της LGBTQIA+ Κοινότητας είναι κάτι που στα 18 μου ίσως δεν γνώριζα ούτε σαν λέξη. Ό, τι αντιδραστικό έχει απομείνει προέρχεται από αυτές τις παλαιότερες γενιές τις οποίες όμως κανείς δεν είχε πάρει την πρωτοβουλία και την ευθύνη να εκπαιδεύσει. Εμείς οι νεότερες εκπαιδευτήκαμε και αρχίσαμε να βλέπουμε σαν φυσιολογικές κάποιες συμπεριφορές και μέσα από τα socialmedia. Η αλήθεια είναι πως στην Ελλάδα υπάρχουν μεγάλες αντιφάσεις. Μόνο μιάμιση ώρα δρόμος είναι από την Έδεσσα μέχρι την Θεσσαλονίκη και τα πράγματα για τις γυναίκες σε αυτές τι δύο πόλεις είναι πάρα πολύ διαφορετικά. Στην επαρχία υπάρχει τεράστια ανάγκη για στήριξη και ενδυνάμωση των γυναικών. Από την άλλη βλέπεις μια γυναίκα να γίνεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας, πράγμα που έχει τεράστια βαρύτητα σε συμβολικό και κάθε άλλο επίπεδο».

Όταν της ζητάω να μου διηγηθεί μια ιστορία γυναικείας ενδυνάμωσης η Έφη επιλέγει αυτή της πρόσφυγα της Annie η οποία ήταν δικηγόρος από την Συρία. Γνωρίστηκαν τυχαία όταν ταξίδεψαν δίπλα δίπλα στο ΚΤΕΛ από την Θεσσαλονίκη προς της Έδεσσα. Η Annie διηγήθηκε στην Έφη την συγκλονιστική ιστορία της. Μαζί με τον άνδρα και τα δύο μικρά της παιδιά ξεκίνησαν με τα πόδια από την Συρία όμως όταν έφτασαν στην Τουρκία εκείνος πούλησε σε traffickers το μεγαλύτερο παιδί τους για να βρει χρήματα ώστε να μπορέσει να πάει στην Σουηδία να συναντήσει την ερωμένη του. Η Annie έκανε έναν τεράστιο αγώνα για να βρει το παιδί της, τα κατάφερε και έφτασε στην Ελλάδα μαζί και με άλλους συμπατριώτες τις εγκαταστάθηκε σε ένα χωριό στα Γιαννιτσά. «Όταν την επισκέφτηκα στο σπίτι της όπου ζούσαν διαφορετικές γενιές γυναικών παρατήρησα πόσο διαφορετικές ήταν. Οι νεότερες γυναίκες και τα κορίτσια που μεγάλωσαν μέσα στον πόλεμο και την δυσκολία ήταν πιο ώριμες, δυνατές και με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση από τις μεγαλύτερες που είχαν ζήσει μια πιο τακτοποιημένη και εύκολη ζωή. Νομίζω πως αυτό θα συμβεί και στην δική μας περίπτωση. Οι γενιές που ζήσαμε πολύ άνετα είναι δύσκολο να αποκτήσουμε την πειθαρχία και την αυτοπεποίθηση τώρα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε δύσκολες καταστάσεις. Επειδή ακριβώς οι γενιές μετά από μας δεν θα τα βρουν τόσο εύκολα θα γίνουν πιο ώριμες και δυνατές. Αν εμείς με τόσα λίγα ερεθίσματα και καθυστερημένα μπορέσαμε και κάναμε κάτι, οι επόμενες γενιές θα μπορέσουν να απογειωθούν».

Μάθετε περισσότερα για τις επόμενες δράσεις για το H3RS αλλά και την εξαιρετική σειρά podcast The K.E.Y podcast στο h3rs.org.