Όλα όσα θέλετε να μάθετε για το σεξ (αλλά φοβάστε να ρωτήσετε)

Η σεξουαλική αγωγή των παιδιών και των εφήβων είναι μια καυτή πατάτα που πετιέται από γονείς σε εκπαιδευτικούς και αντίστροφα. Η σειρά podcast Sex Education έρχεται να μιλήσει για όλα βγάζοντας μας από την δύσκολη θέση. Από την Λουκία Λυκίδη

Νομίζω είναι το πιο πετυχημένο σλόγκαν που έχει εμπνευστεί κανείς για την σεξουαλική αγωγή. «Γιατί δεν θες να το συζητήσεις με τους γονείς σου και το σχολείο δεν θέλει να το συζητήσει μαζί σου». Η ευφυής αυτή ατάκα ακούγεται στην αρχή κάθε επεισοδίου των podcasts Sex Education που δημιούργησε το pod.gr σε συνεργασία με τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Σε αυτά δύο νέες φωνές, αυτές της Ελεάννας Παπαδοκωστάκη και του Γιώργου Αραβώση μιλούν αυθόρμητα, ειλικρινά, άνετα και με την δική τους αργκό για το «πόσο cringe είναι να μιλάς για το σεξ με τους γονείς σου» αλλά και για την σουρεαλιστική αναρχία που επικρατεί στην τάξη όταν ο καθηγητής φτάσει στο μάθημα της Βιολογίας στο κεφάλαιο της ανθρώπινης αναπαραγωγής. Γέλια από τα παιδιά, αμηχανία από τους δασκάλους ίδια ή χειρότερη από αυτήν που έχουμε και οι γονείς προσπαθώντας να ξεκινήσουμε μια συζήτηση με τους έφηβους γιους και τις κόρες μας για την πρώτη φορά, για την χρήση προφυλακτικού αλλά και την συναίνεση στο σεξ.

Γιώργος Αραβώσης και Ελεάννα Παπαδοκωστάκη

Πώς είναι η πρώτη φορά; Υπάρχει καλό και κακό πορνό; Πόσο εύκολα ή δύσκολα κάνεις coming out σήμερα; Λειτουργεί το χάπι της επόμενης μέρας; Αυτά είναι μερικά από τα θέματα που αναλύονται στα Sex Education Podcast. Πίσω από τις φρέσκιες φωνές και τις αυθόρμητες συζητήσεις αλλά και τις προσωπικές μαρτυρίες εφήβων για τις εμπειρίες τους βρίσκεται μία καταρτισμένη επιστημονική ομάδα μέλος της οποίας είναι και η εκπαιδευτικός πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με μεταπτυχιακές σπουδές και διδακτορικό στην σεξουαλική αγωγή παιδιών και εφήβων Μαργαρίτα Γερούκη. «Δημιουργώντας αυτά τα podcast θέλαμε να φτιάξουμε κάτι σύγχρονο, με φρέσκια φωνή. Ξέρουμε πως για τους εφήβους, οι ενήλικες φωνές έχουν χάσει την αίγλη τους. Και επιστημονικά έχουμε διαπιστώσει πόσο πιο αποτελεσματικό και επιδραστικό είναι αυτό που αποκαλούμε peer education, δηλαδή η εκπαίδευση που προέρχεται από συνομήλικους ή άτομα ηλικιακά κοντά στην ομάδα στην οποία απευθύνεται η εκπαίδευση. Θεωρώ πως το αποτέλεσμα ήταν εξαιρετικά φρέσκο και καινοτόμο. Ένα πρωτοποριακό concept ακόμη και για τα διεθνή δεδομένα. Τα podcast αυτά θα μπορούσαν ακόμη και να χρησιμοποιηθούν από εκπαιδευτικούς του Γυμνασίου ή του Λυκείου για να δώσουν αφορμή για συζήτηση”.

Μαργαρίτα Γερούκη

Η Μαργαρίτα Γερούκη για χρόνια εργάστηκε σαν σχολικός σύμβουλος στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και με αυτόν τον ρόλο έχει οργανώσει πολλά σεμινάρια και επιμορφώσεις εκπαιδευτικών στο θέμα της σεξουαλικής αγωγής. Όταν το 1993 η Μαργαρίτα Γερούκη ξεκινούσε σαν νεαρή εκπαιδευτικός ακόμη, διαπίστωσε πόσες πολλές ερωτήσεις είχαν τα παιδιά για το σώμα και την σεξουαλικότητα τους και πόσο απροετοίμαστοι ήταν οι εκπαιδευτικοί να τις απαντήσουν. Χρόνια αργότερα στην Φινλανδία θα αναζητούσε την ευκαιρία να ασχοληθεί με το θέμα και να κάνει μεταπτυχιακές σπουδές και διδακτορικό στην σεξουαλική αγωγή με στόχο να επιστρέψει και να εφαρμόσει όσα έμαθε στην Ελλάδα.

Έτσι και έγινε. Επέστρεψε, εργάστηκε στην Κρήτη για επτά χρόνια σαν σχολικός σύμβουλος και με αυτήν την ιδιότητα προώθησε το θέμα της σεξουαλικής υγείας οργανώνοντας πολλές επιμορφώσεις για τους εκπαιδευτικούς. «Στην Ελλάδα υπάρχει η αίσθηση ότι η σεξουαλική αγωγή είναι ένα θέμα ταμπού, ακόμη και στο σχολείο, το οποίο θα έπρεπε να είναι ο χώρος όπου τα παιδιά και οι έφηβοι θα ενημερώνονται υπεύθυνα και έγκυρα με τις σωστές παιδαγωγικές μεθόδους. Αν και από το 2003 η σεξουαλική αγωγή έχει ενταχθεί στο αναλυτικό πρόγραμμα και της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ως θεματική ενότητα της Αγωγής Υγείας πολλοί εκπαιδευτικοί δεν το γνωρίζουν ώστε να το εντάξουν, εάν το επιθυμούν στην ευέλικτη ζώνη ή σε προγράμματα Αγωγής Υγείας. Τα εγχειρίδια που συντάχθηκαν -το 2000 για τη β/θμια και το 2008 για την α/θμια- με χρηματοδότηση της Ευρωπαικής Ένωσης δεν έφτασαν ποτέ στα σχολεία. Συνεπώς τα μηνύματα που παίρνουν οι εκπαιδευτικοί για το αν πρέπει να ασχοληθούν ή όχι με την σεξουαλική αγωγή είναι μπερδεμένα και αμφίσημα» αναφέρει η Μαργαρίτα Γερούκη.

Σύμφωνα με έρευνα που έχει εκπονήσει η Μαργαρίτα Γερούκη σχετικά με την άποψη των Ελλήνων εκπαιδευτικών για την εισαγωγή της σεξουαλικής αγωγής στο σχολείο η συντριπτική πλειοψηφία δηλώνει πως τη θεωρεί πολύ σημαντική αλλά νιώθει πως δεν είναι αρκετά καταρτισμένη και ανησυχεί για πιθανές αρνητικές αντιδράσεις των γονέων. Αντίθετα όπως προκύπτει από πολλές έρευνες στην Ελλάδα και το εξωτερικό οι γονείς επιζητούν τη συνεργασία και τη βοήθεια του σχολείου για τη σεξουαλική αγωγή των παιδιών τους γιατί είναι ένα θέμα που δεν μπορούν εύκολα να διαχειριστούν οι ίδιοι. «Αυτή είναι και η σημαντικότερη θετική συνέπεια της εφαρμογής της σεξουαλικής αγωγής στο σχολείο. Βελτιώνεται τόσο η επικοινωνία των γονιών με τα παιδιά όσο και η επικοινωνία εκπαιδευτικών και γονέων. Τα παιδιά συζητούν τα θέματα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στο σχολείο και στην συνέχεια πηγαίνουν σπίτι και συζητούν για αυτά με τους γονείς τους. Πολύ συχνά λαμβάνουμε ευχαριστήρια σημειώματα από γονείς για την αφορμή και την ευκαιρία που τους δώσαμε να μιλήσουν για αυτά τα θέματα με τα παιδιά τους» αναφέρει η Μαργαρίτα Γερούκη.

Μετά τις τελευταίες καταγγελίες σεξουαλικής κακοποίησης, το θέμα της σεξουαλικής αγωγής γίνεται ακόμη πιο επιτακτικό. Η αποκάλυψη της σεξουαλικής κακοποίησης 36 παιδιών στο Ρέθυμνο της Κρήτης το 2011 από προπονητή που ήταν και εκπαιδευτικός στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση στάθηκε αφορμή για την έκδοση του Παίζω με τον Φρίξο και μαθαίνω το σώμα μου (Εκδόσεις Πατάκη) το 2020. Ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα σεξουαλικής αγωγής για την προσχολική και την πρώτη σχολική ηλικία σχεδιασμένο για την τάξη που δημιούργησε η Μαργαρίτα Γερούκη μαζί με τις Ελένη Βιταλάκη, Αθηνά Τριαματάκη και Δέσποινα Μαυράκη ώστε τα παιδιά με τρόπο παιγνιώδη και διερευνητικό να γνωρίσουν τη διαφορά ανάμεσα στο δημόσιο και το προσωπικό είτε αφορά το χώρο (φυσικό και διαδικτυακό) είτε το σώμα, να αντιληφθούν πώς ήρθαν στον κόσμο αλλά και να μάθουν να εκφράζουν τα συναισθήματα τους αλλά και πώς και με ποιους να μοιράζονται τα «κακά» μυστικά. Το πρόγραμμα το 2019 βραβεύτηκε διεθνώς από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Σεξουαλικής Υγείας και από την επόμενη σχολική χρονιά θα εφαρμοστεί πιλοτικά στη Φινλανδία. Το Σεπτέμβρη θα εφαρμοστεί πιλοτικά στην Φινλανδία ενώ στη χώρα μας έχει εγκριθεί ήδη πέντε φορές αλλά η 6η κατά σειρά έγκριση του από το Υπουργείο «κόλλησε» ακριβώς πριν από την πανδημία.

Ποιος είναι όμως ο ρόλος των γονιών στην σεξουαλική διαπαιδαγώγηση; «Οι γονείς έχουν ίσως το σημαντικότερο ρόλο από την αρχή γι’ αυτό πριν μιλήσουν στα παιδιά τους θα πρέπει αρχικά να ενημερωθούν οι ίδιοι αναζητώντας ομιλίες, συζητήσεις και σύγχρονα βιβλία» αναφέρει η Μαργαρίτα Γερούκη και συνεχίζει. «Στην συνέχεια θα πρέπει να ζητήσουν από το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς να συνεργαστούν και να μιλήσουν και εκείνοι για το θέμα αλλά πάνω και πρώτα απ' όλα να κάνουν προσπάθεια να ξεπεράσουν τις δικές τους αναστολές και πεποιθήσεις και να συζητήσουν ανοιχτά με τα παιδιά τους. Μέσα σε όλα αυτά καλό θα ήταν να επενδύσουν χρόνο για να αναζητήσουν βιβλία (σε βιβλιοπωλεία ή βιβλιοθήκες φίλων) -υπάρχουν κατάλληλα για όλες τις ηλικίες-που θα μπορούσαν να διαβάσουν με τα παιδιά τους ή να τους δωρίσουν εάν είναι μεγαλύτερα». Δεν πρέπει όμως να επαφιόμαστε στην πρωτοβουλία κάποιων λίγων ευαισθητοποιημένων γονιών ή εκπαιδευτικών τονίζει. «Ο στόχος θα πρέπει να είναι όλα τα παιδιά να έχουν πρόσβαση στην σεξουαλική αγωγή. Αυτήν την εποχή, μετά από όλα αυτά που έχουμε περάσει και μετά από όλα αυτά που βλέπουν το φως της δημοσιότητας είναι η ώρα η Πολιτεία να αποφασίσει να επιμορφώσει την κοινωνία. Είναι η κατάλληλη στιγμή να αναλάβει πρωτοβουλία να κάνει αυτό που φοβόταν να κάνει τόσα χρόνια. Να δημιουργήσει νέο υλικό για την σεξουαλική αγωγή, με βάση τα σύγχρονα επιστημονικά και παιδαγωγικά δεδομένα και να προχωρήσει στη συστηματική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, από τα φοιτητικά χρόνια μέχρι και το τέλος της σταδιοδρομίας τους.

Μαρία Στρατηγάκη: Το lock down μας έκανε να μιλήσουμε για την ενδοοικογενειακή βία.

Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου «Έμφυλη Βία- Βία Κατά των Γυναικών», η αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής και ιδρύτρια του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου του Παντείου Πανεπιστημίου μιλά για τις γυναικοκτονίες, τον φεμινισμό και το μέλλον του γυναικείου κινήματος.

Μέχρι πρότινος οι σπουδές φύλου στην χώρα μας έμοιαζαν σαν κάτι εξωτικό. Αυτό που διαβάζαμε σαν Women Studies στα πανεπιστήμια του εξωτερικού έμοιαζε μακρινό για εμάς. Πρωτάκουσα το όνομα της Μαρίας Στρατηγάκη αναζητώντας πληροφορίες για τις Σπουδές Φύλου στην χώρα μας. Ιδρύτρια του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου του Παντείου Πανεπιστημίου και Αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου είναι μια γυναίκα που έχει συνδέσει το όνομα της με τα δικαιώματα των γυναικών, τον φεμινισμό και την ισότητα των φύλων. Συνδυάζοντας την ιδιότητα της ακαδημαικού ερευνήτριας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο αλλά και τους ρόλους της σε θέσεις δημόσιας πολιτικής -διετέλεσε Γενική Γραμματέας Ισότητας των Φύλων του Υπουργείου Εσωτερικών (2009-2012) αλλά και αντιδήμαρχος στον Δήμο Αθηναίων σε θέματα Ισότητας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης- η Μαρία Στρατηγάκη ασχολείται για δεκαετίες με το γυναικείο ζήτημα.

Πρόσφατα μαζί με τις καθηγήτριες Ντίνα Βαΐου και Γεωργία Πετράκη, η Μαρία Στρατηγάκη δημοσίευσε το βιβλίο «Έμφυλη Βία- Βία κατά των γυναικών», μια έκδοση πρωτοβουλία του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου του Παντείου Πανεπιστημίου. Πρόκειται για μια συλλογική έκδοση που περιλαμβάνει κείμενα καταξιωμένων αλλά και νέων πανεπιστημιακών και ερευνητών και ερευνητριών επάνω στο θέμα της βίας κατά των γυναικών και είναι αφιερωμένη στην μνήμη της σημαντικής νομικού-κοινωνιολόγου και φεμινίστριας Καίτης Παπαρρήγα - Κωσταβάρα, μιας εμβληματικής προσωπικότητας όσον αφορά τις διεκδικήσεις και τις κατακτήσεις του γυναικείου κινήματος.

Με τις γυναικοκτονίες να εξακολουθούν να είναι πρώτη είδηση στα δελτία ειδήσεων και το ενδιαφέρον για το κίνημα του metoo να παραμένει αμείωτο η έκδοση ενός βιβλίου για την βία κατά των γυναικών από την πανεπιστημιακή κοινότητα αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία. Με αφορμή το βιβλίο αλλά και την βαθιά εμπειρία της στα θέματα που αφορούν το γυναικείο ζήτημα συζητήσαμε με την Μαρία Στρατηγάκη για την βία, για τον φεμινισμό αλλά και την νέα γενιά γυναικών σήμερα.

Το τελευταίο διάστημα η συζήτηση για τα θέματα φύλου έχει βρεθεί στο επίκεντρο. Πώς βλέπετε αυτήν την εξέλιξη;

Θα έλεγα πως δεν είναι το φύλο που ανεβαίνει στα θέματα της επικαιρότητας αλλά το θέμα της βίας. Αυτό ξεκίνησε το 2020 μαζί με το lock down της πανδημία. Τότε η συζήτηση για την ενδοοικογενειακή βία άρχισε να μπαίνει στον δημόσιο λόγο και στα μίντια. Η καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών απέκτησε τη δημοσιότητα που της αξίζει, κινητοποίησε τα αντανακλαστικά μεγάλων κοινωνικών ομάδων και έκανε και τον καθηγητή Τσιόδρα να επισημάνει τον παράπλευρο κίνδυνο του εγκλεισμού και να προτείνει στους βίαιους άνδρες να πάνε μια βόλτα για να …ξεθυμάνει η «ανδρική» τους έφεση σε βιαιοπραγία κατά μελών της οικογένειάς τους. Οι ξενώνες φιλοξενίας για τις γυναίκες θύματα οικογενειακής βίας που δημιουργήθηκαν το 2011 αναδείχτηκαν ιδιαίτερα εκείνο το διάστημα και μάλιστα έφτασαν να γίνουν και θέμα αντιπαράθεσης στην Βουλή με την ΝΔ και τον ΣΥΡΙΖΑ να διεκδικούν την δημιουργία τους. Πιστεύω ότι αν δεν είχε προηγηθεί ο εγκλεισμός και η δημιουργία αυτού του κλίματος ίσως ούτε η Σοφία Μπεκατώρου να μην είχε τολμήσει να βγει και να μιλήσει. Θα φοβόταν την συνήθη πρακτική της διαστρέβλωσης, της αποσιώπησης ή της ακύρωσης.

Bλέπουμε πως η ευαισθητοποίηση αυξάνεται -όπως με την πρόσφατη καμπάνια της Lacta και της Διοτίμα- αλλά οι γυναικοκτονίες παραμένουν. Τι μπορεί να γίνει για την εξάλειψη της βίας;

Ένα φαινόμενο πανάρχαιο που συνδέεται με την ανισότητα των φύλων στην κοινωνία δεν μπορεί να σταματήσει μόνο με μερικές καμπάνιες. Σκεφτείτε πως στον κινηματογράφο την δεκαετία του `60 και του `70 τα χαστούκια ήταν μια συνηθισμένη βίαιη πράξη. Η ενδοοικογενειακή βία ήταν κάτι το αποδεκτό. Ακόμη και σήμερα η Ελλάδα είναι η τελευταία χώρα στην Ευρώπη σε δείκτες ισότητας σύμφωνα με το Ευρωπαικό Ινστιτούτο. Με δεδομένο αυτό το background δυστυχώς δεν μπορούμε να μιλάμε για τον στόχο της εξάλειψης αλλά για μείωση του φαινομένου. Χρειάζεται να προσαρμόσουμε και να βελτιώσουμε τους νόμους με τέτοιο τρόπο ώστε να διευκολύνουμε τα θύματα να κάνουν καταγγελία αλλά και να τιμωρούνται οι δράστες. Για παράδειγμα το πειθαρχικό των δημοσίων υπαλλήλων δεν είναι επαρκές για την καταπολέμηση της σεξουαλικής παρενόχληση στον δημόσιο τομέα. Πρέπει να διορθώσουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το σύστημα Και να τιμωρούνται οι κακοποιητές. Επιπλέον ένα θέμα που δεν έχει αναδειχτεί αρκετά είναι η ατομική ευθύνη όσων γίνονται μάρτυρες ενός περιστατικού. Η ανοχή της βίας είναι εξίσου προβληματική. Οι νοοτροπίες πρέπει να αλλάξουν. Οποιοσδήποτε βλέπει κάτι πρέπει να το καταγγέλει. Και εκεί θέλει προσαρμογή ο νόμος για να μπορεί κάποιος να καταγγείλει χωρίς να κινδυνεύει να κατηγορηθεί για συκοφαντική δυσφήμιση.

Πως προέκυψε η ιδέα για το βιβλίο;

Υπήρξε μια ανοιχτή πρόσκληση σε ερευνητές και ερευνήτριες και τελικά συγκεντρώθηκαν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες προτάσεις από διακεκριμένες επιστήμονες αλλά και από νεότερες πανεπιστημιακούς και ερευνήτριες επάνω στο θέμα της βίας κατά των γυναικών. Δεν καταφέραμε να συμπεριλάβουμε τα θέματα της πανδημίας γιατί τα κείμενα συγκεντρώθηκαν πριν από το ξέσπασμα του Covid-19. Από την άλλη βέβαια θα έλεγα ίσως και καλύτερα γιατί η επικαιρότητα καμιά φορά σε παρασύρει σε μια επιφανειακότητα. Τα φαινόμενα στα οποία αναφέρεται το βιβλίο όπως οι γυναικοκτονίες, τα εγκλήματα μίσους κατά των γυναικών, οι αναπαραστάσεις βίας στην λογοτεχνία αλλά και στα τραγούδια είναι διαχρονικά.

Δύο από τα κείμενα της συλλογής αναδεικνύουν το πως η βία κατά των γυναικών συναντάται σε όλες τις τάξεις αλλά και ακόμη και σε πρωτοβουλίες αλληλεγγύης, σε περιβάλλοντα δηλαδή που διαπνέονται από τις αρχές της δημοκρατίας και της ισότητας.

Ναι είναι γεγονός. Όπως αποδεικνύεται το θέμα της βίας διαπερνάει όλους τους χώρους με παρόμοιους τρόπους. Ακόμη και σε χώρους φιλειρηνικής ή αριστερής τοποθέτησης φαίνεται πως κάποια εγγενή χαρακτηριστικά της κοινωνίας όπως η ανισότητα των φύλων δεν μπορεί να εξαλειφθεί. Αυτό για εμάς τις φεμινίστριες της μεταπολίτευσης, που είμασταν ενταγμένες σε αριστερά κόμματα, γνωρίζαμε πολύ καλά αυτές τις αναλύσεις. Γνωρίζαμε ότι η πατριαρχικές σχέσεις εξουσίας υπάρχουν σε όλους τους θεσμούς και σε όλα τα κόμματα. Όσον αφορά την περίπτωση των υψηλότερων ή χαμηλότερων οικονομικά τάξεων, η βία μπορεί να μην έχει ταξική προέλευση και να συναντάται παντού αλλά η βία μπορεί να έχει ταξική αντιμετώπιση. Η οικονομική ανεξαρτησία μιας γυναίκας μπορεί να την διευκολύνει στο να κάνει μια καταγγελία ή ένας δράστης μπορεί να αποφύγει την τιμωρία προσλαμβάνοντας ακριβούς δικηγόρους. Αυτό είναι αποδεδειγμένο.

Ποια ήταν η Καίτη Παπαρρήγα -Κωσταβάρα στην οποία είναι αφιερωμένο το βιβλίο;

Ήταν μια εξαιρετική προσωπικότητα η οποία είχε αγωνιστεί για την βία κατά των γυναικών. Ακόμη και το εξώφυλλο του βιβλίου μας είναι ένας φόρος τιμής στο δικό της βιβλίο που είχε κυκλοφορήσει το 1983 με τίτλο «Βία και Βιασμός». Η ίδια σαν δικηγόρος είχε πολύ συχνά υπερασπιστεί γυναίκες θύματα βιασμών στα δικαστήρια. Η Καίτη ήταν πολύ δραστήρια στο γυναικείο κίνημα από την μεταπολίτευση και στο Ευρωπαϊκό Λόμπι Γυναικών αλλά και μέλος της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής στα θέματα της βίας. Πίστευε ότι η ισότητα των φύλων χωρίς νόμους και χωρίς θεσμούς δεν μπορεί να προχωρήσει και αυτό εκείνη την εποχή δεν ήταν καθόλου αυτονόητο γιατί το γυναικείο κίνημα έχει και κάποιες αντεξουσιαστικές φωνές. Η Καίτη συνδύαζε και την κινηματική δράση και την ιδιότητα της νομικού που μαζί με τον ευρωπαϊκό της προσανατολισμό βοήθησε πολύ στην διεκδίκηση και την θεσμοθέτηση των γυναικείων δικαιωμάτων.

Έχοντας δει την εξέλιξη του φεμινισμού μέσα στις δεκαετίες, τι πιστεύετε πως φέρνει η νέα γενιά φεμινιστριών;

Το νέο που υπάρχει σήμερα και στην θεωρητική και στην ακτιβιστική προσέγγιση είναι ότι έχει διευρυνθεί η έννοια της έμφυλης βίας και δεν αφορά μόνο τις γυναίκες αλλά και την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα. Η έμφυλη βία είναι ευρύτερος όρος από την βία κατά των γυναικών. Οι τρόποι αντιμετώπισης βέβαια είναι οι ίδιοι.

Καθημερινά επικοινωνείτε με νέες γυναίκες, τις φοιτήτριές σας στο πανεπιστήμιο. Σε τι διαφέρει κατά τη γνώμη σας η γενιά αυτή;

Όταν τα νέα κορίτσια στο μάθημα μου μαθαίνουν πως η μητέρα μου όταν ενηλικιώθηκε το 1948 δεν μπορούσε να ψηφίσει και εγώ όταν έγινα 18 χρονών δεν έπαιρνα τον ίδιο μισθό με τον άνδρα συνάδελφο μου λόγω φύλου εκπλήσσονται. Δεν φαντάζονται ότι η κατάκτηση αυτών των δικαιωμάτων είναι τόσο πρόσφατη. Νομίζουν πως έτσι ήταν πάντα.

Το βιβλίο Έμφυλη Βία- Βία κατά των γυναικών κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια

Η Εφημερίδα -Φωνή των Έφηβων Προσφύγων

Ξεκίνησε από την ιδέα μιας ομάδας κοριτσιών και σήμερα είναι μια πολυσυλλεκτική φωνή που μιλά για όλα όσα απασχολούν τους εφήβους. Τα Αποδημητικά Πουλιά, η εφημερίδα του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού, είναι μια ιστορία ενδυνάμωσης που μας γεμίζει αισιοδοξία

To γράψιμο μπορεί αληθινά να αλλάξει την ζωή σου. Το περιγράφει πολύ γλαφυρά η Μαχμπούμπε Εμπραχίμι στο site της εφημερίδας Αποδημητικά Πουλιά. Μια εφημερίδα που στα τεσσεράμισι χρόνια της κυκλοφορίας της έχει καταφέρει ακριβώς αυτό. Να αλλάξει την ζωή των εφήβων και των νέων που την εκδίδουν. Μια εφημερίδα φτιαγμένη εξ’ ολοκλήρου από αυτούς , η οποία εκφράζει την αυθεντική φωνή τους. Μια πολυσυλλεκτική φωνή κοριτσιών και αγοριών προσφύγων, μεταναστών και Ελλήνων. Η σημερινή κατάσταση στο Αφγανιστάν, η ζωή στο camp του Σχιστού, οι χρωματιστοί τοίχοι σε έναν ξενώνα ασυνόδευτων παιδιών προσφύγων αλλά και η κατάθλιψη, ο θυμός, η νοσταλγία για την οικογένεια και την πατρίδα αλλά και η pop μουσική, μια ανερχόμενη Αφγανή σχεδιάστρια, η ζωή στην πόλη, το φαγητό και η χαρά της δημιουργίας είναι μερικά από τα θέματα που παρουσιάζονται στην εφημερίδα που στην έντυπη μορφή της κυκλοφορεί ως ένθετο στην Εφημερίδα των Συντακτών.

Η ιδέα γεννήθηκε από μια ομάδα κοριτσιών από το Αφγανιστάν στο Κέντρο Φιλοξενίας Προσφύγων Σχιστού το 2016, στην καρδιά του προσφυγικού. Τα κορίτσια αυτά όλο και πιο συχνά ένιωθαν πως όσο και αν οι δημοσιογράφοι επισκέπτονταν το camp και έγραφαν για το τι συνέβαινε εκεί, αυτό που έβγαινε δεν ήταν η δική τους αλήθεια. Έτσι με την υποστήριξη του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού και την καθοδήγηση της δημοσιογράφου Αριστέας Πρωτονοταρίου αποφασίστηκε να δημιουργηθεί ένα πρόγραμμα με στόχο την έκδοση ενός εντύπου μέσα από το οποίο η ίδια η φωνή του προσφυγικού πληθυσμού θα έβγαινε προς τα έξω. Από την αρχή το πρόγραμμα περιλαμβάνει μαθήματα δημοσιογραφίας και την έκδοση μιας εφημερίδας, που στην συνέχεια απέκτησε site αλλά και διαδικτυακό ραδιόφωνο. Ήδη από την γέννηση της αρχικής ιδέας, οι έφηβοι με την βοήθεια των συντονιστών τους συμμετείχαν σε συσκέψεις για να αποφασίσουν τα θέματα, έγραφαν, επιμελούνταν, φωτογράφιζαν και εικονογραφούσαν τα θέματα τους και μετά από έναν χρόνο δουλειάς και προετοιμασίας το πρώτο τεύχος των Αποδημητικών Πουλιών κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 2017.

Μερικά από τα τεύχη της εφημερίδας Αποδημητικά Πουλιά

«Αν και ο αρχικός στόχος δεν ήταν αυτός, το πρόγραμμα εξελίχθηκε έτσι που η έκδοση αυτής της εφημερίδας έγινε μια ιστορία ενδυνάμωσης» μου εξηγεί η δημοσιογράφος Μυρτώ Συμεωνίδου που μαζί με την συνάδελφο της Φιλίππα Δημητριάδη συντονίζουν την προσπάθεια. Και συνεχίζει «Αρχικά υπήρχε μεγάλη δυσπιστία από την κοινότητα για το αν αυτά τα κορίτσια θα καταφέρουν να βγάλουν τελικά την εφημερίδα. Αφού κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος όλοι αναγνώρισαν την επιτυχία και η ομάδα εμπλουτίστηκε με αγόρια. Σταδιακά μέσα στα χρόνια η ομάδα εμπλουτίστηκε και με άλλα μέλη πρόσφυγες, μετανάστες και Έλληνες. Αν και λοιπόν δεν πρόκειται για μια ομάδα που αποτελείται αποκλειστικά από κορίτσια ή για ένα έντυπο με αποκλειστικά φεμινιστική θεματολογία, συμβαίνει τα μακροβιότερα και πιο δυναμικά μας μέλη να είναι κορίτσια».

Όπως η αρχισυντάκτρια της εφημερίδας Μαχντιά Χοσσαινί, που είναι μέλος της ομάδας από την αρχή και λειτουργεί σαν μέντορας για τα νεότερα μέλη αλλά και η 18χρονη Νεντά Γιακούμπι από το Αφγανιστάν. Η Νεντά έμαθε για τις δραστηριότητες που οργάνωνε το Δίκτυο Για τα Δικαιώματα του Παιδιού από μια από τις εκπαιδεύτριες στον ξενώνα για ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες όπου ζούσε. Μεταξύ των δραστηριοτήτων που διοργανώνει το Δίκτυο και οι οποίες περιλαμβάνουν θέατρο, μουσική και άλλα η έκδοση της εφημερίδας ήταν αυτό που τράβηξε αμέσως την προσοχή της Νεντά. «Υπήρχαν εφημερίδες παντού και υπήρχε φοβερή κίνηση και ενέργεια στον χώρο. Στην αρχή δεν είχα ιδέα για το πως θα γράψω. Τότε πραγματικά δεν φανταζόμουν ότι θα ερχόταν μια μέρα που θα μπορούσα να το κάνω. Οι άνθρωποι εκεί μου εξήγησαν πως θα παρακολουθούσαμε μαθήματα δημοσιογραφίας, ότι θα γνωρίζαμε δημοσιογράφους και θα μαζευόμασταν για να συζητάμε και να αποφασίζουμε τα θέματα. Το πρώτο άρθρο που έγραψα ήταν πολύ δύσκολο για μένα. Ούτε θυμάμαι πόσες φορές χρειάστηκε να πάει και να έρθει για επιμέλεια και διορθώσεις. Μετά από λίγο καιρό όμως τα κατάφερα». Και τα κατάφερε πάρα πολύ καλά. Αυτόν τον καιρό η Νεντά δουλεύει ένα άρθρο για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ασυνόδευτοι ανήλικοι αφού κλείσουν τα 18 ενώ έχει ήδη δημοσιεύσει μια συνέντευξη με τον Επικεφαλής του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης, Τζιανλούκα Ρόκο.

Ένα από τα δωμάτια που βάφτηκαν με χαρούμενα χρώματα στον ξενώνα ασυνόδευτων παιδιών προσφύγων

H Νεντά όχι μόνο κατάφερε να πάρει μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη αλλά και να φέρει μια μεγάλη αλλαγή στους ξενώνες που φιλοξενούν παιδιά και εφήβους όταν με αφορμή τη συνέντευξη πρότεινε στο Τζιανλούκα Ρόκο οι λευκοί τοίχοι του ξενώνα να βαφτούν σε πιο χαρούμενα χρώματα ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής των παιδιών που ζουν εκεί. Ο Ρόκο έλαβε υπόψιν του την πρόταση της Νεντά και μετά από λίγο οι τοίχοι του ξενώνα απέκτησαν χρώμα. «Είμαι πολύ χαρούμενη που γράφω γιατί νιώθω σαν να είμαι η φωνή των ανθρώπων» μου λέει η Νεντά μέσω zoom. «Μου αρέσει να ερευνώ ένα θέμα, να μαθαίνω πράγματα για αυτό και πολλές φορές να αλλάζει και η άποψη που είχα μέχρι εκείνη την στιγμή για αυτό. Είναι ωραίο να μπορώ να μοιράζομαι τις ιδέες μου και τις εμπειρίες που έχω ζήσει . Παλαιότερα φοβόμουν να μιλήσω. Τώρα νιώθω μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση να μοιραστώ τις ιδέες μου και να προσπαθώ να ενθαρρύνω και τα νεότερα μέλη να το κάνουν». Όσο για το θέμα που η ίδια ξεχωρίζει ήταν η ραδιοφωνική εκπομπή που έκανε με την συνάδελφό της Μαριάννα Σπηλιωτάκη στην οποία μεταξύ άλλων υπήρξε αναφορά και στο θέμα των αμβλώσεων. «Ήταν μέσα στην καραντίνα και ήταν εξαιρετικά ενδυναμωτικό και δυνατό θέμα. Για μένα ήταν πολύ σημαντικό να μιλάμε για το δικαίωμα στην άμβλωση και το πόσο άδικο είναι να αποφασίζουν οι πολιτικοί για το σώμα των γυναικών»

H συντακτική ομάδα της εφημερίδας συναντιέται δύο φορές τον μήνα για τα editorial meetings και άλλες δύο φορές για μαθήματα δημοσιογραφίας που γίνονται από την ομάδα των επαγγελματιών που υποστηρίζουν το πρόγραμμα. Πριν την πανδημία αυτά γίνονταν δια ζώσης αλλά από το ξέσπασμα της πανδημίας και μετά, όλα γίνονται διαδικτυακά. Αυτό έδωσε την ευκαιρία η ομάδα να ανοίξει σε παιδιά και νέους σε όλη την Ελλάδα αλλά και σε παλαιότερα μέλη της ομάδας που έχουν μετακινηθεί σε άλλες χώρες. «Η ομάδα μας είναι ένας ασφαλής χώρος όπου όλες οι απόψεις μπορούν να εκφραστούν και όλα τα μέλη της ομάδας είναι ισότιμα. Μπορεί η ομάδα μας να μην είναι φεμινιστική αλλά η ισότητα εφαρμόζεται στην πράξη και αυτό είναι κάτι που το γνωρίζουν όλα τα μέλη. Ακόμη και στην θεματολογία μας προκύπτουν θέματα που θα τα έλεγες φεμινιστικά όπως το θέμα που κάναμε για την γυναικεία ποδοσφαιρική ομάδα Εστία και για τον οργανισμό γυναικείας ενδυνάμωσης Υπέροχες Γυναίκες.

Στο ρεπορτάζ για την γυναικεία ποδοσφαιρική ομάδα Εστία

Τα Αποδημητικά Πουλιά εκτός από το ότι δίνουν φωνή και έκφραση στα παιδιά που συμμετέχουν τα βοηθά να αναπτύσσονται και να εξελίσσονται. «Έρχονται παιδιά που δεν γνωρίζουν πως να γράψουν και μετά από κάποιο καιρό απογειώνονται. Ένα από τα κορίτσια μας όταν ήρθε ήταν εξαιρετικά ντροπαλή και τώρα έχει το δικό της κανάλι στο You Tube. Βλέπουμε τα παιδιά να «ξεκλειδώνουν», να αναπτύσσονται και να κάνουν όλο και περισσότερα πράγματα» λέει η δημοσιογράφος Φιλίππα Δημητριάδη.

Και φυσικά από όλα αυτά δεν θα μπορούσε να λείπει η τεχνολογία με την ομάδα να επικοινωνεί μεταξύ της διαδικτυακά αλλά και να έχει παρουσία στο διαδίκτυο με το site Μigratory Βirds, το διαδικτυακό ραδιόφωνο Πικραλίδα και σελίδες σε όλες τις social media πλατφόρμες. Την περσινή χρονιά το Ράδιο Πικραλίδα συνεργάστηκε με το Movement Radio, ένα global διαδικτυακό ραδιόφωνο με συμμετοχές από όλο τον κόσμο -από την Δανία μέχρι την Ακτή Ελεφαντοστού- για το οποίο το Ράδιο Πικραλίδα έχει δημιουργήσει οκτώ ωριαίες εκπομπές με θέματα και μουσική που διαλέγουν τα ίδια τα παιδιά και περιλαμβάνουν από το τί σημαίνει να είσαι έφηβος την ελληνική pop μουσική σκηνή.

Μεταδίδοντας από το Ράδιο Πικραλίδα

Η Νεντά ήδη ονειρεύεται το μέλλον της στην δημοσιογραφία και ψάχνει να ανακαλύψει ποια είναι τα επόμενα βήματα προς το όνειρο της με πρώτη στάση της κάποιο διεθνές πανεπιστήμιο. Ίσως το μεγαλύτερο μάθημα –δημοσιογραφίας αλλά και ζωής- που πήρε η Νεντά από την εμπειρία της στα Αποδημητικά Πουλιά ήταν αυτό που μου ανέφερε στο τέλος της κουβέντας μας. «Παλαιότερα συνήθιζα να γράφω θέματα τα οποία το κοινό θα περίμενε από εμένα. Κάποια στιγμή όμως πρέπει να γράφουμε και για τα μη αναμενόμενα. Αυτά που ίσως δεν είναι δημοφιλή ή είναι δυσάρεστα. Έχω μάθει πια να γράφω για αυτά που θεωρώ σημαντικά χωρίς να περιμένω αυτό να αρέσει σε όλους»

Το νέο τεύχος που κυκλοφορεί αύριο Σάββατο 20 Νοεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα των Δικαιωμάτων του Παιδιού, με την εφημερίδα των Συντακτών είναι αφιερωμένο στα δικαιώματα όχι μόνο των παιδιών, αλλά όλων με θέματα για την διαφύλαξη των δικαιωμάτων των παιδιών αλλά και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τις δυσκολίες που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι ασυνόδευτοι ανήλικοι πρόσφυγες όταν ενηλικιωθούν, αλλά και ένα θέμα για τα δικαιώματα των ζώων. Συζητούν με έναν gamer για τα βιντεοπαιχνίδια και χορεύουν στο ρυθμό της κογκολέζικης ρούμπα, ενώ μαθαίνουν την ιστορία της. Τέλος, παρουσιάζουν το βιβλίο Η πένα μου δεν σπάει - Τα σύνορα είναι που θα σπάσουν”, αλλά και το βινύλιο “Αν σας τα τραγουδήσουμε - Τα δικαιώματά μας γίνονται τραγούδι!”, με τους μελοποιημένους στίχους παιδιών για τα δικαιώματά τους, που θα κυκλοφορήσει από το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού.

Αναζητήστε τα παλαιότερη τεύχη των Αποδημητικών Πουλιών στην ιστοσελίδα migratorybirds.gr