Η σεξουαλική αγωγή των παιδιών και των εφήβων είναι μια καυτή πατάτα που πετιέται από γονείς σε εκπαιδευτικούς και αντίστροφα. Η σειρά podcast Sex Education έρχεται να μιλήσει για όλα βγάζοντας μας από την δύσκολη θέση. Από την Λουκία Λυκίδη
Νομίζω είναι το πιο πετυχημένο σλόγκαν που έχει εμπνευστεί κανείς για την σεξουαλική αγωγή. «Γιατί δεν θες να το συζητήσεις με τους γονείς σου και το σχολείο δεν θέλει να το συζητήσει μαζί σου». Η ευφυής αυτή ατάκα ακούγεται στην αρχή κάθε επεισοδίου των podcasts Sex Education που δημιούργησε το pod.gr σε συνεργασία με τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Σε αυτά δύο νέες φωνές, αυτές της Ελεάννας Παπαδοκωστάκη και του Γιώργου Αραβώση μιλούν αυθόρμητα, ειλικρινά, άνετα και με την δική τους αργκό για το «πόσο cringe είναι να μιλάς για το σεξ με τους γονείς σου» αλλά και για την σουρεαλιστική αναρχία που επικρατεί στην τάξη όταν ο καθηγητής φτάσει στο μάθημα της Βιολογίας στο κεφάλαιο της ανθρώπινης αναπαραγωγής. Γέλια από τα παιδιά, αμηχανία από τους δασκάλους ίδια ή χειρότερη από αυτήν που έχουμε και οι γονείς προσπαθώντας να ξεκινήσουμε μια συζήτηση με τους έφηβους γιους και τις κόρες μας για την πρώτη φορά, για την χρήση προφυλακτικού αλλά και την συναίνεση στο σεξ.
Γιώργος Αραβώσης και Ελεάννα Παπαδοκωστάκη
Πώς είναι η πρώτη φορά; Υπάρχει καλό και κακό πορνό; Πόσο εύκολα ή δύσκολα κάνεις coming out σήμερα; Λειτουργεί το χάπι της επόμενης μέρας; Αυτά είναι μερικά από τα θέματα που αναλύονται στα Sex Education Podcast. Πίσω από τις φρέσκιες φωνές και τις αυθόρμητες συζητήσεις αλλά και τις προσωπικές μαρτυρίες εφήβων για τις εμπειρίες τους βρίσκεται μία καταρτισμένη επιστημονική ομάδα μέλος της οποίας είναι και η εκπαιδευτικός πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με μεταπτυχιακές σπουδές και διδακτορικό στην σεξουαλική αγωγή παιδιών και εφήβων Μαργαρίτα Γερούκη. «Δημιουργώντας αυτά τα podcast θέλαμε να φτιάξουμε κάτι σύγχρονο, με φρέσκια φωνή. Ξέρουμε πως για τους εφήβους, οι ενήλικες φωνές έχουν χάσει την αίγλη τους. Και επιστημονικά έχουμε διαπιστώσει πόσο πιο αποτελεσματικό και επιδραστικό είναι αυτό που αποκαλούμε peer education, δηλαδή η εκπαίδευση που προέρχεται από συνομήλικους ή άτομα ηλικιακά κοντά στην ομάδα στην οποία απευθύνεται η εκπαίδευση. Θεωρώ πως το αποτέλεσμα ήταν εξαιρετικά φρέσκο και καινοτόμο. Ένα πρωτοποριακό concept ακόμη και για τα διεθνή δεδομένα. Τα podcast αυτά θα μπορούσαν ακόμη και να χρησιμοποιηθούν από εκπαιδευτικούς του Γυμνασίου ή του Λυκείου για να δώσουν αφορμή για συζήτηση”.
Μαργαρίτα Γερούκη
Η Μαργαρίτα Γερούκη για χρόνια εργάστηκε σαν σχολικός σύμβουλος στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και με αυτόν τον ρόλο έχει οργανώσει πολλά σεμινάρια και επιμορφώσεις εκπαιδευτικών στο θέμα της σεξουαλικής αγωγής. Όταν το 1993 η Μαργαρίτα Γερούκη ξεκινούσε σαν νεαρή εκπαιδευτικός ακόμη, διαπίστωσε πόσες πολλές ερωτήσεις είχαν τα παιδιά για το σώμα και την σεξουαλικότητα τους και πόσο απροετοίμαστοι ήταν οι εκπαιδευτικοί να τις απαντήσουν. Χρόνια αργότερα στην Φινλανδία θα αναζητούσε την ευκαιρία να ασχοληθεί με το θέμα και να κάνει μεταπτυχιακές σπουδές και διδακτορικό στην σεξουαλική αγωγή με στόχο να επιστρέψει και να εφαρμόσει όσα έμαθε στην Ελλάδα.
Έτσι και έγινε. Επέστρεψε, εργάστηκε στην Κρήτη για επτά χρόνια σαν σχολικός σύμβουλος και με αυτήν την ιδιότητα προώθησε το θέμα της σεξουαλικής υγείας οργανώνοντας πολλές επιμορφώσεις για τους εκπαιδευτικούς. «Στην Ελλάδα υπάρχει η αίσθηση ότι η σεξουαλική αγωγή είναι ένα θέμα ταμπού, ακόμη και στο σχολείο, το οποίο θα έπρεπε να είναι ο χώρος όπου τα παιδιά και οι έφηβοι θα ενημερώνονται υπεύθυνα και έγκυρα με τις σωστές παιδαγωγικές μεθόδους. Αν και από το 2003 η σεξουαλική αγωγή έχει ενταχθεί στο αναλυτικό πρόγραμμα και της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ως θεματική ενότητα της Αγωγής Υγείας πολλοί εκπαιδευτικοί δεν το γνωρίζουν ώστε να το εντάξουν, εάν το επιθυμούν στην ευέλικτη ζώνη ή σε προγράμματα Αγωγής Υγείας. Τα εγχειρίδια που συντάχθηκαν -το 2000 για τη β/θμια και το 2008 για την α/θμια- με χρηματοδότηση της Ευρωπαικής Ένωσης δεν έφτασαν ποτέ στα σχολεία. Συνεπώς τα μηνύματα που παίρνουν οι εκπαιδευτικοί για το αν πρέπει να ασχοληθούν ή όχι με την σεξουαλική αγωγή είναι μπερδεμένα και αμφίσημα» αναφέρει η Μαργαρίτα Γερούκη.
Σύμφωνα με έρευνα που έχει εκπονήσει η Μαργαρίτα Γερούκη σχετικά με την άποψη των Ελλήνων εκπαιδευτικών για την εισαγωγή της σεξουαλικής αγωγής στο σχολείο η συντριπτική πλειοψηφία δηλώνει πως τη θεωρεί πολύ σημαντική αλλά νιώθει πως δεν είναι αρκετά καταρτισμένη και ανησυχεί για πιθανές αρνητικές αντιδράσεις των γονέων. Αντίθετα όπως προκύπτει από πολλές έρευνες στην Ελλάδα και το εξωτερικό οι γονείς επιζητούν τη συνεργασία και τη βοήθεια του σχολείου για τη σεξουαλική αγωγή των παιδιών τους γιατί είναι ένα θέμα που δεν μπορούν εύκολα να διαχειριστούν οι ίδιοι. «Αυτή είναι και η σημαντικότερη θετική συνέπεια της εφαρμογής της σεξουαλικής αγωγής στο σχολείο. Βελτιώνεται τόσο η επικοινωνία των γονιών με τα παιδιά όσο και η επικοινωνία εκπαιδευτικών και γονέων. Τα παιδιά συζητούν τα θέματα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στο σχολείο και στην συνέχεια πηγαίνουν σπίτι και συζητούν για αυτά με τους γονείς τους. Πολύ συχνά λαμβάνουμε ευχαριστήρια σημειώματα από γονείς για την αφορμή και την ευκαιρία που τους δώσαμε να μιλήσουν για αυτά τα θέματα με τα παιδιά τους» αναφέρει η Μαργαρίτα Γερούκη.
Μετά τις τελευταίες καταγγελίες σεξουαλικής κακοποίησης, το θέμα της σεξουαλικής αγωγής γίνεται ακόμη πιο επιτακτικό. Η αποκάλυψη της σεξουαλικής κακοποίησης 36 παιδιών στο Ρέθυμνο της Κρήτης το 2011 από προπονητή που ήταν και εκπαιδευτικός στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση στάθηκε αφορμή για την έκδοση του Παίζω με τον Φρίξο και μαθαίνω το σώμα μου (Εκδόσεις Πατάκη) το 2020. Ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα σεξουαλικής αγωγής για την προσχολική και την πρώτη σχολική ηλικία σχεδιασμένο για την τάξη που δημιούργησε η Μαργαρίτα Γερούκη μαζί με τις Ελένη Βιταλάκη, Αθηνά Τριαματάκη και Δέσποινα Μαυράκη ώστε τα παιδιά με τρόπο παιγνιώδη και διερευνητικό να γνωρίσουν τη διαφορά ανάμεσα στο δημόσιο και το προσωπικό είτε αφορά το χώρο (φυσικό και διαδικτυακό) είτε το σώμα, να αντιληφθούν πώς ήρθαν στον κόσμο αλλά και να μάθουν να εκφράζουν τα συναισθήματα τους αλλά και πώς και με ποιους να μοιράζονται τα «κακά» μυστικά. Το πρόγραμμα το 2019 βραβεύτηκε διεθνώς από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Σεξουαλικής Υγείας και από την επόμενη σχολική χρονιά θα εφαρμοστεί πιλοτικά στη Φινλανδία. Το Σεπτέμβρη θα εφαρμοστεί πιλοτικά στην Φινλανδία ενώ στη χώρα μας έχει εγκριθεί ήδη πέντε φορές αλλά η 6η κατά σειρά έγκριση του από το Υπουργείο «κόλλησε» ακριβώς πριν από την πανδημία.
Ποιος είναι όμως ο ρόλος των γονιών στην σεξουαλική διαπαιδαγώγηση; «Οι γονείς έχουν ίσως το σημαντικότερο ρόλο από την αρχή γι’ αυτό πριν μιλήσουν στα παιδιά τους θα πρέπει αρχικά να ενημερωθούν οι ίδιοι αναζητώντας ομιλίες, συζητήσεις και σύγχρονα βιβλία» αναφέρει η Μαργαρίτα Γερούκη και συνεχίζει. «Στην συνέχεια θα πρέπει να ζητήσουν από το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς να συνεργαστούν και να μιλήσουν και εκείνοι για το θέμα αλλά πάνω και πρώτα απ' όλα να κάνουν προσπάθεια να ξεπεράσουν τις δικές τους αναστολές και πεποιθήσεις και να συζητήσουν ανοιχτά με τα παιδιά τους. Μέσα σε όλα αυτά καλό θα ήταν να επενδύσουν χρόνο για να αναζητήσουν βιβλία (σε βιβλιοπωλεία ή βιβλιοθήκες φίλων) -υπάρχουν κατάλληλα για όλες τις ηλικίες-που θα μπορούσαν να διαβάσουν με τα παιδιά τους ή να τους δωρίσουν εάν είναι μεγαλύτερα». Δεν πρέπει όμως να επαφιόμαστε στην πρωτοβουλία κάποιων λίγων ευαισθητοποιημένων γονιών ή εκπαιδευτικών τονίζει. «Ο στόχος θα πρέπει να είναι όλα τα παιδιά να έχουν πρόσβαση στην σεξουαλική αγωγή. Αυτήν την εποχή, μετά από όλα αυτά που έχουμε περάσει και μετά από όλα αυτά που βλέπουν το φως της δημοσιότητας είναι η ώρα η Πολιτεία να αποφασίσει να επιμορφώσει την κοινωνία. Είναι η κατάλληλη στιγμή να αναλάβει πρωτοβουλία να κάνει αυτό που φοβόταν να κάνει τόσα χρόνια. Να δημιουργήσει νέο υλικό για την σεξουαλική αγωγή, με βάση τα σύγχρονα επιστημονικά και παιδαγωγικά δεδομένα και να προχωρήσει στη συστηματική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, από τα φοιτητικά χρόνια μέχρι και το τέλος της σταδιοδρομίας τους.
